- Uitgebalanceerde voeding?
- Antropomorfisme, natte apen en big business
- Cellulose versus zetmeel
- Voedingssupplementen
- Eethouding
- Gras
- Leven zonder krachtvoer
- Gezonde voeding?
- Het boek "Paard Natuurlijk"
Uitgebalanceerde voeding?
Is "paardenvoeding" nog wel een serieus onderwerp? Als je de voederfabrikanten mag geloven is ieder merk voeding "uitgebalanceerd". Koop een zak bix en je bent klaar, want de fabrikant heeft alles al voor je uitgedacht en gezorgd dat de zak een optimale verhouding aan voedingsstoffen bevat. De optimale verhouding is uitgedacht door een universiteit, een dierenarts met een goede naam, soms zelfs gebaseerd op karaktereigenschappen van het paard! Het moet wel goed zijn!
"Natuurlijke ingrediënten"
De meeste producenten claimen dat hun paardenvoeding is gemaakt van "Natuurlijke ingrediënten". Maar wat is dat precies? Een lamsbout is natuurlijk voedsel voor een leeuw, en jacobskruiskruid is natuurlijk voedsel voor de jacobsvlinder. Beide soorten voedsel zijn, ondanks hun natuurlijke afkomst, minder geschikt voor paarden. Hoe natuurlijk zijn "uit natuurlijke ingrediënten" samengestelde muesli's nou eigenlijk voor paarden?
Dat dit echter onmogelijk waar kan zijn valt eenvoudig te beredeneren: Voeding bestaat uit meerdere componenten. Vetten en koolhydraten zorgen voor de energie, eiwitten zorgen voor de weefselopbouw. Een paard dat hard werkt verbruikt misschien drie keer zoveel energie als een paard dat de hele dag in een box staat te suffen, en heeft dus drie keer zoveel energie nodig. Maar datzelfde paard heeft niet drie keer zoveel eiwit nodig. Eiwitten zijn slechts voor de weefselopbouw en die zal tussen beide paarden nauwelijks verschillen. Voer je het ene paard drie keer zoveel als het andere paard dan krijgt óf het ene paard te weinig eiwitten, óf het andere paard te veel! Uitgebalanceerde voeding bestaat dus alleen al om deze reden niet: de energiebehoefte varieert per paard en is afhankelijk van de hoeveelheid beweging, terwijl de eiwitbehoefte nauwelijks varieert. Een "uitgebalanceerde" verhouding tussen vetten, koolhydraten en eiwit bestaat dus sowieso niet, en datzelfde geldt voor de andere voedingsstoffen.
Als je een gezonde voeding nastreeft moet je uiteraard eerst weten wat voor een paard natuurlijk is. De laatste tien jaar is er gelukkig veel onderzoek gedaan naar wilde paarden (inclusief ontsnapte gedomesticeerde paarden en hun afstammelingen), vooral in Amerika. (Zie ook onze pagina over Wilde Paarden.) Het opvallendste is dat wilde paarden meer dan de helft van het etmaal bezig zijn met... eten!
| Wild paard | Stalpaard |
|---|---|
|
|
Antropomorfisme, natte apen en big business
"Big business" ken je ongetwijfeld al, maar weet je ook wat antropomorfisme is en wat we bedoelen met natte apen?
Wie een dierenvoedingswinkel binnenloopt kan het aan de gigantische verscheidenheid aan paardenvoeders en voedingssupplementen direct al zien: Paardenvoeding is big business. De fabrikanten roepen om het hardst dat hún product het beste, compleetste en natuurlijkste is, en dat je je paard vreselijk tekort doet als je hun product niet koopt.
Lekker is gezond?
Je koopt toch zeker het lekkerste voedsel voor je paard? Maar als we kinderen volgens dit criterium zouden voeden, dan zouden we ze uitsluitend ijsjes en snoepjes voeren. Kinderen schrokken dit lekkers gretig naar binnen, dus het zal wel goed voor ze zijn. Eiwitten, koolhydraten en vetten zitten er al volop in, en als we er ook nog alle vitaminen en mineralen aan toevoegen, dan komen ze toch niets te kort? Zouden we dat dan "een uitgebalanceerde voeding" kunnen noemen?
De consument is maar al te graag bereid dit voor zoete koek te slikken. Van gras kun je niet leven is een bekend gezegde. Bovendien: Iedereen voert zijn paard toch krachtvoer, dus het zal wel ergens voor nodig zijn. Daarnaast is het aanzicht van paarden die gretig hun bakje krachtvoer naar binnen schrokken zeer bevredigend.
Zowel de verkopers als de consumenten hebben dus redenen om dit beeld in stand te houden, en zo worden paarden dag-in, dag-uit, gevoerd met voedsel dat ze niet nodig hebben en eigenlijk helemaal niet zo gezond voor ze is...
Wat!? 
Is krachtvoer onnodig en niet zo gezond? Inderdaad. Als je al jaren krachtvoer aan je paard geeft in de overtuiging dat dit goed voor hem is, hoor je misschien niet zo graag dat het eigenlijk helemaal niet zo goed voor hem is, maar in het belang van je paard gaan we toch een poging wagen om uit te leggen waarom dit zo is. Op deze pagina is niet zoveel ruimte om dat zeer gedetailleerd te doen, dus we beperken ons tot enkele hoofdzaken. (In het boek Paard Natuurlijk gaan we uiteraard dieper op deze materie in.)
Cellulose versus zetmeel
De vergelijking ruwvoer versus krachtvoer komt in hoofdzaak neer op de vergelijking cellulose versus zetmeel. De "energiestof" in ruwvoer is cellulose, terwijl bij krachtvoer de belangrijkste energieleverancier uit zetmeel (of zelfs suiker) bestaat. Laten we deze twee energiebronnen eens met elkaar vergelijken:
Cellulose als energiebron
Belachelijk? Veel mensen vallen ten prooi aan antropomorfisme, ze doen alsof paarden een soort mensjes zijn: ze voeren hun paard snelle hapjes, op vaste eettijden, liefst vanuit een bakje dat op tafelhoogte is opgehangen.
In werkelijkheid willen paarden het liefst 14 uur doen over het eten, in een langzame continue stroom, lekker vanaf de grond zodat ze relaxed kunnen staan...
Cellulose is het materiaal waaruit celwanden van planten en bomen zijn gemaakt. Het is hard en stevig, en het spijsverteringsgestel van dieren is totaal ongeschikt om het zelfstandig te verteren. De enige meercellige dieren die cellulose kunnen verteren zijn termieten. Wij mensen kunnen bijvoorbeeld met gras als voedsel totaal niets aanvangen: het is niet voor niets dat, ondanks wereldwijde voedselschaarste, gras in geen enkel menu voorkomt.
Toch bestaan er duidelijk dieren die wel degelijk gras als voedingsbron weten te benutten. Maar deze dieren verteren het gras niet zelfstandig, maar met behulp van micro-organismen die in hun spijsverteringsgestel leven. Om dit mogelijk te maken zijn er speciale aanpassingen nodig in het spijsverteringsgestel: de ene diersoort neemt zijn toevlucht tot herkauwen, de ander heeft meerdere magen met afzonderlijke procesgangen ontwikkeld. Ook het paard is volledig ingericht om cellulose te verteren, maar heeft een tamelijk unieke manier ontwikkeld om dat te doen: Hij herkauwt niet, hij heeft geen meerdere magen, maar hij heeft zijn dikke- en blinde darm gigantisch uitgebreid en omgetoverd tot een fermentatievat waarin miljoenen micro-organismen de cellulose afbreken tot voor het paard goed opneembare vluchtige vetzuren. Als bonus produceren de micro-organismen ook nog eens talloze vitaminen en eiwitten die het paard zelf niet kan synthetiseren. Het lijkt wel een soort ingebouwde kruidentuin. O ja, fermentatie is ook nog eens een proces waarbij enorm veel warmte vrijkomt, warmte waarvoor het paard niet zijn energiereserves hoeft aan te spreken.
Om het fermentatieproces goed te laten verlopen is het nodig dat het voedsel niet per portie, maar in een langzame, gestage stroom wordt toegediend. In de natuur werkt dat vanzelf goed: het paard is een graasdier en hij besteedt 60% van een etmaal (14 uur!), verspreid over de dag en nacht(!), aan het grazen en neemt daarbij voortdurend kleine hoeveelheden voedsel op.
Zetmeel als energiebron
Zetmeel is een verzamelnaam voor de middelgrote koolhydraatketens waaruit graanproducten, rijst, aardappelen, pasta's, etc. zijn gemaakt. De mens is een typische zetmeel-eter: Ons hele spijsverteringssysteem is ingesteld op de vertering van zetmeel. Graanproducten, rijst, aardappelen, pasta's, vormen daarom in zowat iedere cultuur een belangrijk onderdeel van het dagelijkse menu.
Kelten
Er zijn aanwijzingen dat de Kelten al op het idee kwamen om paarden graanproducten te voeren. Maar is het daarom ook goed? Het was een tijd waarin ook gaten in schedels werden geboord "om boze geesten te laten ontsnappen", en het waren dezelfde mensen die op het rare idee kwamen om ijzer onder een levend dier te timmeren. Als je zelf geen zin hebt in een gat in je schedel omdat je hoofdpijn hebt, of een aderlating omdat je wat nerveus bent, waarom zou je dan wel je paard blootstellen aan achterhaalde ideeën uit diezelfde tijd?
Onze voorouders die het paard minstens 8 uur per dag wilden laten werken zaten met het probleem hoe ze voldoende voedsel konden krijgen in een dier dat eigenlijk minimaal 14 uur nodig heeft voor de opname van dat voedsel. Omdat zetmeelrijke producten voor de mens zo belangrijk en goed verteerbaar zijn bedachten onze voorouders, niet gehinderd door voldoende anatomische kennis, dat dit energierijke voedsel voor paarden ook vast wel goed zou zijn. Het "krachtvoer" was geboren. (De reden om aan krachtvoer te beginnen was dus niet dat er in krachtvoer dingen zitten waar het paard niet buiten kan, maar om in de kortere tijd toch voldoende voedsel in het paard te kunnen proppen. Krachtvoer is dus eigenlijk Fastfood...)
Het gebruik van graanproducten als voedsel voor paarden werkte tot op zekere hoogte, maar het kwam wel met een prijs...
Zetmeel én cellulose?
| Inhoud blinde en dikke darm in % van het spijsverteringsgestel | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
|
Om een indruk te geven hoe uniek het spijsverteringsgestel van het paard is: Bij mensen beslaan blinde darm en dikke darm 17% van de inhoud van het spijsverteringsgestel, bij een paard is dit maar liefst 61%. En dit is niet omdat het paard een planteneter is, want een rund bijvoorbeeld komt niet verder dan 11%. Mensen zijn typische "dunne-darm-verteerders", maar paarden zijn duidelijk voor een ander soort vertering ingericht. Graanproducten zijn niet het meest geschikte voedsel, want die kunnen alleen maar in de dunne darm worden verteerd... |
De unieke aanpassing van het paard om cellulose te benutten werkte grandioos... tot het moment waarop de mens zich met het voeden van het paard begon te bemoeien.
De vertering van zetmeel en cellulose is maar tot op beperkte hoogte compatibel. Zetmeelomzetting vindt plaats in de dunne darm, maar het paard heeft een te beperkte hoeveelheid enzymen om veel zetmeel tegelijk aan te kunnen. Wat niet in de dunne darm is verteerd komt in de dikke darm terecht, en richt daar een slachting aan onder de micro-organismen die cellulose moeten verteren. Er komen andere organismen voor in de plaats, die wel raad weten met het zetmeel, maar niets kunnen aanvangen met cellulose. Behalve dat het paard nu niet meer in staat is om voldoende energie uit gras en hooi te halen ("zie je wel, zonder krachtvoer valt hij af") mist hij ook de vitaminen die anders door de micro-organismen zouden worden gemaakt. Die vitaminen moeten nu ineens in zijn voeding zitten, want anders krijgt hij tekorten. Het paard is nu, door het krachtvoer, afhankelijk geworden van het krachtvoer...
Vetten of koolhydraten?
Ruwvoer versus krachtvoer kun je ook weer vertalen in vetten versus koolhydraten. Hoewel cellulose technisch gezien een koolhydraat is, wordt het door het lichaam opgenomen als vet. Dit is zo omdat de cellulose door het paard niet afbreekbaar is, maar wel door de micro-organismen in de blinde en dikke darm. Die maken er vluchtige vetzuren van, en die kan het paard weer wél opnemen. Zetmeel en de overige koolhydraten worden daarentegen afgebroken tot glucose (enkelvoudig koolhydraat), en in die vorm opgenomen in het bloed.
Wanneer een paard, zoals van nature bedoeld, vooral cellulose als voedingsbron benut, dan is vet de grootste energieleverancier. Zijn gevoelige koolhydraatstofwisseling wordt hierdoor nauwelijks belast. Wanneer het paard krachtvoer krijgt dan komt de energie zijn lichaam binnen als een koolhydraat. Er zijn echter steeds sterkere aanwijzingen dat het paard niet zo goed overweg kan met een grote hoeveelheid koolhydraten. Hoefbevangenheid is een typisch gevolg van teveel koolhydraten, evenals insulineresistentie. Twee aandoeningen die niet of nauwelijks voorkomen bij een paard dat uitsluitend cellulose als energiebron gebruikt. Ook lijkt het er sterk op dat allergieën zoals zomereczeem, iets te maken hebben met een verstoorde koolhydraatstofwisseling.
De manier waarop de spieren van het paard energie gebruiken is eveneens afhankelijk van de aard van de energiebron. Bij een paard dat vooral koolhydraten krijgt zullen de spieren zich optimaliseren voor een meer kortstondige, maar felle verbranding. Het gevolg is een paard dat "hyper" reageert maar snel uitgeput raakt (herkenbaar?) terwijl een paard dat vet als brandstof gebruikt zijn energie gelijkmatiger verbruikt en zich dus minder nerveus opstelt maar veel langduriger zijn energie blijft behouden.
Koolhydraatverbranding kan bij gebrek aan voldoende zuurstof tot verzuring van de spieren leiden. Dit verzuren is echter per definitie onmogelijk bij de verbranding van vet omdat het verbrandingsproces hier niet op anaerobe wijze kan plaatsvinden.
Alles wijst er dus op dat koolhydraten niet de beste brandstof zijn voor een paard. Zijn spijsverteringsgestel is hier duidelijk niet voor bedoeld, en er kleven allerlei gezondheidsbezwaren tegen het voeren van zetmeelrijk voedsel. Vetten zijn in alle opzichten een betere energiebron.
Maak niet de fout om, nadat je de conclusie hebt gedaan dat vet de beste brandstof is voor je paard, hem vetten of olieën rechtstreeks via zijn voedsel te verstrekken. Het paard is niet gemaakt om dit op deze manier binnen te krijgen; hij mist bijvoorbeeld een galblaas waardoor het vet niet goed kan mengen met de spijsverteringssappen. Het paard hoort vetten op te nemen als vluchtige vetzuren, en die worden gemaakt door de micro-organismen die in de blinde en dikke darm leven en cellulose als brandstof nodig hebben... Geef je paard dus ruwvoer!
Warmteproductie
Biksjes, brokjes, granenmengsels of muesli's?
Het maakt niet zoveel uit hoe het product wordt vermomd. Al dit soort voedsel heeft de overeenkomst dat het is gemaakt uit graanproducten, zetmeel dus.
Bestaat er ook krachtvoer dat uit cellulose bestaat? Ja, dat bestaat inderdaad, maar cellulose neemt nogal wat ruimte in beslag. Het wordt verkocht onder de naam "hooi"...
Bij de fermentatie van cellulose komt veel warmte vrij. Het spijsverteringsgestel van het paard is zijn belangrijkste warmtebron. Paarden die uitsluitend ruwvoer krijgen kunnen dan ook gemakkelijk 's winters buiten blijven, zonder deken. Bij de vertering van krachtvoer komt echter geen warmte vrij. Een paard dat veel krachtvoer krijgt kan het dan ook gemakkelijker te koud krijgen.
Portiegewijs voeren
Graanproducten zijn zo energierijk dat ze niet in onbeperkte mate kunnen worden aangeboden (Is dit eigenlijk al niet genoeg bewijs dat dit niet het voedsel is waarvoor het paard is gemaakt?) Dat deze producten "per portie" worden verstrekt betekent echter wel dat het paard het rantsoen in een paar minuten opheeft en het daarna uren zonder dat voedsel moet stellen. Alleen dit al heeft enkele gevolgen:
- Het spijsverteringssysteem van het paard dat is ingesteld op een continue aanvoer van voedsel moet nu ineens "per portie" werken. De concentratie voedingsstoffen die na die portie vrijkomt loopt heel hoog op, hoger dan van nature gebruikelijk is. Koliek, hoefbevangenheid en andere narigheid ligt op de loer. Veel paarden ontwikkelen hierdoor een kwaal die bekend staat als insulineresistentie.
- De darmen hebben aan brokjes minder werk dan aan ruwvoer, dus de darmen produceren minder warmte (zie ook "Heeft mijn paard het koud?"): Het paard kan het koud krijgen.
- Brokjes zijn compacter dan ruwvoer, het paard houdt een "leeg gevoel" en gaat al snel aan houtwerk knagen of meer water drinken dan goed voor hem is.
- Het paard, dat van nature het grootste deel van de dag (14 uur!) met eten bezig is is nu na een paar minuten klaar, begint zich te vervelen, en de ontwikkeling van "stalondeugden" ligt op de loer. Stalondeugden zijn echter geen ondeugendheid, maar stereotiep gedrag van een dier in geestelijke nood.
- Wetenschappelijk onderzoek (Willard et al. 1977) heeft aangetoond dat jonge paarden die worden gevoerd met brokjes niet alleen vaker aan hout knagen maar ook vaker aan de manen en staarten van andere paarden gaan knagen.
Andere nadelen van krachtvoer
Verder kleven er aan krachtvoer nadelen die met de inhoud en vorm te maken hebben:
Melasse
Melasse is een zegen voor de voederfabrikant: Het is goedkoop, paarden vinden het lekker, je kan een hogere energiewaarde op de zak noteren, het is plakkerig en daardoor geschikt om brokjes in elkaar te lijmen, en het stof blijft aan de melasse plakken waardoor het product minder stoffig lijkt.
Melasse is voor paarden een ramp: Het heeft een hoge glycemische index en vormt daardoor een hoge belasting voor de koolhydraatstofwisseling, het werkt insulineresistentie in de hand, het bevordert hoefbevangenheid, het is veel te gemakkelijk verteerbaar waardoor er vlak na de maaltijd al weer honger ontstaat.
Het is moeilijk om krachtvoer te vinden dat geen melasse bevat: plakt het een beetje of heeft het een zoetig smaakje? Dan zit er melasse in...
- Krachtvoer wordt gemaakt van voedingsstoffen die een hoge glycemische index hebben, met andere woorden: voedingsstoffen die snel opneembare koolhydraten bevatten. Granen, melasse, etc. Het glucosepeil in het bloed neemt dan snel toe, veel sneller dan wanneer het paard zijn natuurlijke voedsel zou eten. Worden de granen geplet of geëxtrudeerd dan komen de koolhyraten nóg sneller vrij. Het is dan ook geen wonder dat steeds meer paarden lijden aan insulineresistentie. Wat dat is en wat de gevolgen zijn kun je lezen op onze pagina over Insulineresistentie.
- Het gebit, dat door het eten van harde vezels zichzelf onderhoudt kan dit met de kleffe brokjes niet meer, de kiezen ontwikkelen haken, de tandarts moet er periodiek aan te pas komen om deze ellende op te heffen
- Een paard dat krachtvoer krijgt heeft een grotere kans op maagzweren. Maagzweren ontstaan doordat de maag meer zuur gaat produceren, iets wat de maag gaat doen als de pH te hoog is. Na een maaltijd van hooi daalt de zuurtegraad (pH) in de voedselbrij meer dan na maaltijd van krachtvoer.
- Krachtvoer bevat vele componenten die niet op de zak staan. Zo zijn vooral de geperste en geëxpandeerde brokjes bijzonder schimmelgevoelig en daarom worden er schimmeldodende middelen aan toegevoegd. Als je dit niet gelooft: Plet wat zaden, kook ze eventueel, stop ze in een papieren zak en berg het op in een vochtige stal. Hoe lang duurt het voordat de inhoud beschimmeld is? Het zal je verbazen...
Vraag ook eens de fabrikant om een lijstje van E-nummers die er in het krachtvoer zitten. Ook dit zal je verbazen... - De fabrikant zal het ontkennen, maar krachtvoer wordt gemaakt van "afval" uit de voedingsindustrie. Vaak worden goedkope grondstoffen gebruikt, restproducten van andere industrieën. Uit sojabonen wordt bijvoorbeeld olie gewonnen, het "afval" dat overblijft wordt gebruikt voor de veevoederindustrie... Hetzelfde geldt voor lijnzaadschilfers. Op zich hoeft dit geen bezwaar te zijn maar deze restproducten zijn bijzonder eiwitrijk. Eigenlijk zit er niets in dat je paard nodig heeft.
- De grondstoffen voor krachtvoer bevatten veel eiwit. Voor de fabrikant is het erg omslachtig om het teveel aan eiwit er uit te halen dus ze laten het maar zo. Door op de zak niet de werkelijke inhoud maar de "minimaal gegarandeerde samenstelling" te vermelden omzeilen ze lastige vragen.
Voedingssupplementen
Veel mensen zijn bang dat hun paard wat tekort krijgt, een angst die nog wat wordt aangewakkerd door de fabrikanten van de ruime sortering voedingssupplementen en krachtvoeders, en mengen van alles en nog wat door het voedsel. Maar hebben al die toevoegingen, vitamines en dergelijke wel zin?
Voedingssupplementen
We kregen een email van een paardeneigenaar, ze vertelde dat ze supplement X van haar dierenarts aan haar (hoefbevangen!) paard moest geven. Ze wilde van ons weten wat wij ervan dachten. De eerste aanblik op de betreffende site was veelbelovend: "X is een aanvullend diervoeder voor paarden, samengesteld uit alle benodigde vitaminen, mineralen en aminozuren, die onderling samenwerken en elkaars werking versterken."
Natuurlijk gaan we niet af op de verkooppraatjes, maar kijken we verder:
Ingrediënten:
Maltodextrine, Soja eiwit hydrolysaat, Fructose, Dextrose, Erwteneiwit, Wortelpoeder, Lecithine, Koolzaad olie, Zeewierpoeder, Mineralen, Alfalfa
Inhoud
72,0 glucose, 16,0% ruwe eiwit, 6,5% ruwe as, 3,2% ruw vet
Dit door nota bene een dierenarts aangeraden goedje bestaat uit 72% suikers!
Maltodextrine = soort suiker, Fructose = soort suiker, Dextrose = soort suiker, Glucose = soort suiker
Je kunt natuurlijk een brouwsel maken van lekkere zoete pudding en daar aminozuren, mineralen en vitaminen aan toevoegen maar daarmee maak je er nog niet iets gezonds van! Let dus goed op bij alles wat je koopt. Als je het al in huis hebt, proef het dan eens, als het zoet smaakt is het onzes inziens ongeschikt voor paarden.
Het paard is in de loop van miljoenen jaren perfect aangepast geraakt aan het eten van ruwvoer, en kan daaruit, met behulp van de micro-organismen in zijn darmen, alles halen wat hij nodig heeft. Wanneer je lukraak supplementen gaat verstrekken doe je praktisch altijd meer kwaad dan goed: je verstoort het natuurlijke evenwicht tussen de diverse stoffen. Behalve wanneer je de beschikking hebt over een laboratorium, en je ruwvoer kan analyseren, alsmede de bloedwaarden van het paard, blijkt het naar eigen inzicht verstrekken van supplementen een gevaarlijke roulette. Daarnaast worden voor het verstrekken van supplementen vaak inzichten gebruikt die afkomstig zijn van de voedingsleer voor mensen, daarbij gemakshalve voorbijgaand aan het feit dat de spijsvertering van mensen en paarden nauwelijks op elkaar lijken.
De fabrikanten deinzen nergens voor terug. Ze produceren vitamine C preparaten voor paarden (terwijl deze dieren vitamine C gewoon naar eigen behoefte aanmaken, net als bijvoorbeeld katten en honden), en een bekende paardenvoederfabrikant zag er zelfs geen enkel bezwaar in om een speciaal voeder "tegen staart en maneneczeem" op de markt te brengen, gebaseerd op het product van Leen Taal.
De kreet van fabrikanten dat hun toevoeging "100% Natuurlijk is" is eveneens nietszeggend. Jacobskruiskruid is 100% natuurlijk, maar giftig voor je paard. Kwikzouten zijn volkomen natuurlijke mineralen, maar eveneens niet bepaald bevorderlijk voor de gezondheid. Wat "natuurlijk" is, kun je pas afleiden uit de eetgewoonten van het dier. De meeste "natuurlijke" supplementen zijn dus allesbehalve "natuurlijk" ondanks de wervende reclameteksten van het marketingapparaat.
Uit onderzoek is gebleken dat steeds meer paarden lijden aan een Magnesium tekort, en één van de oorzaken is nu juist het teveel aanbieden van mineralen, waardoor er zoveel calcium beschikbaar komt dat magnesium niet goed meer kan worden opgenomen, ondanks de ruime beschikbaarheid.
Van alle vitamines is eigenlijk alleen vitamine E een kritische omdat het paard deze niet zelf kan maken en het in ouder hooi vrij snel achteruit gaat. In gras zit daarentegen voldoende vitamine E. Staat je paard niet op gras, lees dan de pagina over vitamine E en selenium eens.
Als een bepaald paard op een bepaald moment om de een of andere reden toch een supplement nodig heeft, kijk dan eens op onze pagina over Equilife Formula for Feet. We hebben dit product uitgezocht uit de talloze waslijsten met paardensupplementen omdat het een goed product is met enkel gezonde ingrediënten, dat kun je helaas bijna van geen enkel ander supplement zeggen. Ondanks het feit dat het niet zoet is, vinden paarden het toch erg lekker. Het is gebaseerd op lucerne, de dosis is erg laag.
Eethouding
Eethouding??? Is dat ook al belangrijk? Jawel, het maakt nogal wat uit vanaf welke hoogte het paard eet. Wij mensen eten graag vanaf een verhoging, zoals een tafel, dus zijn we geneigd om dieren ook vanaf een verhoging te laten eten. We noemen dat antropomorfisme. We hangen hooinetten op en ook krachtvoer wordt liefst vanuit een bak gevoerd die ergens aan de wand is opgehangen.
Van nature eten paarden hun voedsel echter voornamelijk vanaf de grond. Het zijn per slot van rekening nou eenmaal graasdieren. Wat gebeurt er wanneer je een dier, dat volledig aangepast is aan het eten vanaf de grond, vanaf een verhoging laat eten?
- Slokdarm
- De slokdarm is bij paarden zodanig ingericht dat hij het voedsel van beneden naar boven toe transporteert, in andere lichaamshoudingen neemt de kans op verstoppingen en verslikken toe.
- Spieren
- Het bewegingsapparaat is eveneens ontworpen voor de "graashouding". Alleen met het hoofd omlaag kan het paard staan zonder voortdurend spieren te moeten aanspannen.
- Ademhalingswegen
- Wanneer een paard vanaf de grond eet loopt de ademhalingsweg omhoog. Eventueel stof moet tegen de zwaartekracht in worden opgezogen. Bij het eten vanaf een verhoging heeft stof echter vrij spel. En wat dacht je van vloeistoffen (snot) in de ademhalingsweg? Dat loopt bij de graashouding naar beneden, dus naar buiten toe. Wanneer het paard van een verhoging eet loopt de neusvloeistof... naar de longen!
- Gebit
- De onderkaak van een paard is vrij zwaar. Zo zwaar, dat wanneer het paard zijn hoofd omlaag houdt, de kaak iets naar beneden zakt. Laat dit nou net de positie zijn waarbij de kiezen perfect op elkaar aansluiten! Maar wanneer het paard vanaf een verhoging eet klopt de stand van de kiezen niet meer en is er een grotere kans dat het paard haken aan de kiezen ontwikkelt. Of op zijn minst gewoon zijn voedsel slechter kauwt.
- Hoeven
- Ook voor de hoeven is het beter om het paard vanaf de grond te laten eten: Paarden die vaak vanaf een verhoging eten brengen het gewicht op de achterkant van de hoeven en ontwikkelen vaak ondergeschoven hielen. Zie ook Natuurlijk Bekappen.
| In het foto-album hebben we een speciale rubriek waar lezers van de website verslagen en foto's hebben geplaatst van hun eigen specifieke oplossingen om hun paard op een meer natuurlijke manier voedsel te verstrekken. Zie de fotorubriek Paardgerichte huisvesting en voedselverstrekking. |
Gras
Ruwvoer, zoals gras, is het beste wat je een paard kan geven. Alles zit er doorgaans voldoende in, behalve natrium, maar dat kun je met behulp van een liksteen aanvullen (Zie ook ons artikel over likstenen). Bij twijfel kun je een gewasonderzoek laten uitvoeren, je weet dan zeker of je gras alle voedingsstoffen bevat die je paard nodig heeft. Onze on-line voedingscalculator voorziet in een mogelijkheid om je eigen grasanalyse in te voeren, zodat je kunt zien of er voor jouw paard in jouw omstandigheden voldoende voedingsstoffen in je ruwvoer zit.
Toch schuilt er in dit gezonde gras wel een addertje onder het gras: Afhankelijk van de weersomstandigheden kan het gras fructaan maken. En inmiddels is bekend dat niet het eiwit, maar het fructaan in het gras de veroorzaker is van hoefbevangenheid. Over het fructaan valt veel te vertellen, zoveel dat we er een aparte pagina over hebben gemaakt. Neem dus een kijkje op onze pagina over het Fructaan, om te leren wat het is en hoe je het kunt vermijden.
Het soort gras heeft minder invloed dan de meeste mensen denken. In alle grassoorten zitten wel alle grondstoffen die je paard nodig heeft, dus daarvoor maakt het soort gras niet zoveel uit. Maar het meest gebruikte gras, het Engels Raaigras, levert wel veel opbrengst maar is erg eiwitrijk en produceert gemakkelijk fructaan. Als je de keus hebt, probeer dan dus een wat gevarieerder grasmengsel aan te bieden. Heb je die keus niet, laat je paard dan gewoon lekker grazen met wat er voorhanden is, want iedere grassoort, ook een monocultuur, is altijd nog veel gezonder dan krachtvoer.
Hiernaast: Bepaalde weersomstandigheden kunnen tot de productie van fructaan leiden. Dat gebeurt vooral wanneer de temperatuur vrij laag is terwijl de zon uitbundig schijnt. Typisch weersomstandigheden die vaak optreden in het voorjaar, en daarom is het niet zo verwonderlijk dat hoefbevangenheid vaak in het voorjaar voorkomt.
Er zijn meer weersomstandigheden die tot een hoog fructaangehalte kunnen leiden. Daarom hebben we de fructaan-index gemaakt, die voortdurend de weersomstandigheden analyseert en op basis daarvan een risico-aanduiding geeft. Je ziet hem hiernaast. Meer over deze fructaan-index kun je vinden op de pagina De fructaan-index.
Leven zonder krachtvoer
Krachtvoer was dus ooit bedacht om in korte tijd veel energierijk voedsel door het paard te laten opnemen, zodat er meer tijd overbleef om te werken. Wie niet iedere dag zijn paard de hele dag laat werken hoeft dus geen fastfood te verstrekken. Dat is nog steeds niet nodig als je eens een endurance-wedstrijd rijdt, want op die ene dag na heeft je paard dan nog steeds voldoende tijd om voldoende ruwvoer te kunnen eten.
Wanneer je het krachtvoer weg laat zul je te maken krijgen met een overgangsfase. De darmflora moet herstellen, en dat zal enige tijd duren. Gedurende die tijd zal je paard wat moeite hebben om de voedingsstoffen uit het ruwvoer goed te kunnen benutten. Je zult hierdoor je paard dus veel, veelal onbeperkt, ruwvoer moeten verstrekken. Eventueel kun je -tijdelijk!- je paard extra ondersteuning bieden door een voedingssupplement te verstrekken dat vrij is van graanproducten, melasse, etc. en speciaal is gemaakt om als aanvulling te dienen op een ruwvoerdieet, zoals Equi Life F4F. Na verloop van tijd (en dat kan wel een jaar duren) zul je merken dat je paard steeds meer voedingsstoffen uit het ruwvoer weet te halen. Hij zal dikker worden, en je kunt dan beginnen om zijn rantsoen te beperken.
Een ander overgangseffect waarmee je te maken kunt krijgen is dat de spieren van het paard zich moeten aanpassen. Ze zijn geoptimaliseerd geraakt om koolhydraten te verbranden, maar nu krijgen ze ineens vetten voorgeschoteld. Het zal dan een tijdje lijken alsof je paard minder energie heeft. In werkelijkheid heeft je paard voldoende energie, alleen moeten de spieren zich nog aanpassen om die energie efficiënt te kunnen benutten. Training, gecombineerd met een koolhydraatarm dieet, zal zorgen dat de spieren zich aanpassen. In het boek "Paard Natuurlijk" geven we tips over hoe je deze overgang het gemakkelijkst kunt laten verlopen.
Wat kun je verwachten als je paard van een meer natuurlijke voeding mag genieten?
- Meer uithoudingsvermogen
- Wilde paarden lopen dagelijks wel 50 kilometer, en dat doen ze op een dieet dat uit uitsluitend ruwvoer bestaat. Een uurtje per dag rijden in de bak is geen "arbeid", niet in die zin dat daar "krachtvoer", laat staan "sportbrokken" voor nodig zijn. Wilde paarden hebben hetzelfde spijsverteringsgestel als jouw paard: De blinde en dikke darm vormen samen een enorme voorraadtank aan voedingsstoffen en electrolieten. De energie uit krachtvoer is bijzonder vluchtig, maar de energie uit cellulose komt gedurende heel lange tijd vrij. Zelfs 24 uur na het eten blijft een forse portie cellulose nog steeds energie aan het paard afgeven. Bovendien zullen de spieren van het paard zich optimaliseren in vetverbranding in plaats van glucoseverbranding, wat ook een verbetering van uithoudingsvermogen geeft te zien.
- Verbeterde gezondheid
- Diverse koolhydraatgerelateerde aandoeningen zullen verminderen of zelfs verdwijnen. De kwaliteit van de hoeven zal verbeteren. Er is zelfs een kans dat aandoeningen als zomereczeem (seme, staart en maneneczeem) verdwijnen. De micro-organismen in de darmen van het paard produceren vitaminen uit het B-complex, vitamine K, en zelfs enkele eiwitten die het paard niet zelf kan synthetiseren.
- Normalisatie van het gewicht
- Na de overgangsfase, waarin het paard moet wennen aan zijn veranderd dieet, zullen dikke paarden een normaler gewicht krijgen, terwijl voorheen te magere paarden doorgaans wat dikker worden. Te dik of te dun zijn namelijk veelal het gevolg van stofwisselingsstoornissen, en die kun je opheffen door het paard te voeren zoals de natuur had bedoeld.
- Een gelukkiger leven
- Grazen, liefst meer dan de helft van een etmaal, is voor het paard zijn lust en zijn leven. Geknaag aan houtwerk en dergelijke zijn verwoede pogingen om aan het broodnodige cellulose te komen, en daar zal hij bij een krachtvoervrij dieet niet meer zo'n behoefte hebben. Stalondeugden, die ontstaan uit geestelijke nood omdat het paard niet kan doen waarvoor hij geprogrammeerd is, grazen, zullen verminderen. (Heb je je al eens gerealiseerd waarom we dit stalondeugden noemen? Een paard dat buiten leeft en voldoende ruwvoer krijgt zal niet dit soort gestoord gedrag ontwikkelen).
- Minder neurotisch gedrag
- Veel paarden gedragen zich nerveus. Ze lijken bol te staan van de energie, ze huppelen en ze dansen, maar zet ze even goed aan het werk en in zeer korte tijd lopen ze op hun tandvlees. Dit zijn typisch de kenmerken van een paard dat glucose als brandstof gebruikt. Een paard dat vetten als brandstof gebruikt zal zich meer gedragen als een "dieselmotor": wat rustiger, maar hij gaat wel langer door.
- Meer energie
- Veel paarden die krachtvoer krijgen worden te dik, waarna het rantsoen ruwvoer wordt verminderd. Bij gebrek aan voldoende ruwvoer en te grote pauzes tussen de maaltijden hebben deze paarden altijd honger, zodat hun metabolisme in de spaarstand raakt. Het gevolg is een dik, lui en sloom paard dat alles doet om aan eten te komen. Een krachtvoervrij dieet zal van deze paarden weer paarden met normaal postuur maken, met een normale eetlust, en een normale hoeveelheid energie.
| Met krachtvoer | Zonder krachtvoer |
|---|---|
 Baladeika leed indertijd aan zomereczeem (ofwel seme: staart- en maneneczeem). Ze moest voortdurend een boett-deken aan, want anders schuurde ze alles kapot |  Hetzelfde paard, maar een jaar nadat ze geen krachtvoer meer kreeg. De zomereczeem is volledig verdwenen (en is in de jaren hierna ook niet meer teruggekomen) |
| Dit is natuurlijk geen bewijs dat het krachtvoer hier iets mee te maken heeft, maar we hebben inmiddels van meer mensen gehoord dat de zomereczeem verminderde of verdween nadat het paard geen krachtvoer meer kreeg. Bewezen of niet, het kan de moeite waard zijn om het zelf uit te proberen. We houden ons aanbevolen voor je bevindingen... | |
Gezonde voeding?
Let op: voeders zonder haver en melasse zijn niet per definitie natuurlijk of gezond! Voeders waar geen haver en geen melasse in zit, wordt door de fabrikanten tegenwoordig vaak aangemerkt als gezond. Dat het voer daarnaast voornamelijk is samengesteld uit graan, gerst, tarwe spelt, maïs enz wordt gemakshalve "vergeten". Lees niet het mooie marketingverhaaltje op de verpakking maar kijk wat erin zit!
Zie ook de glycemische index hiernaast. Hoe hoger het getal, hoe meer effect een product heeft op de suikerpiek in het bloed. Een paard is geëvolueerd op het eten van grassen, planten, takken; niet op het eten van geconcentreerd voer met een grote energie. Het ligt daarom ook voor de hand dat het verstandig is om dicht bij de natuur te blijven voeding en dus te zorgen dat je een paard geen geconcentreerde energiebommen gaat voeren.
Neem de exacte getallen met een korreltje zout, de onderzoekers geven zelf aan dat er behoorlijk wat fluctuaties zijn, de waardes geven wel een hele goede richtlijn.
Boek "Paard Natuurlijk"
In het boek "Paard Natuurlijk", dat vrij is van sponsoring door de voederindustrie, vertellen we je in groter detail:
- hoe de spijsvertering van het paard werkt
- hoe je paarden het beste kunt voeden
- hoe je het beste kunt omschakelen naar een krachtvoervrij-dieet
- hoe je dikke paarden dunner krijgt
- hoe je dunne paarden dikker krijgt
- alles over de kruidentuin, vitaminen en mineralen
- hoe voeding en training invloed hebben op elkaar, en op de prestaties van het paard
- praktijkervaringen
- tips en ideeën
Het boek bevat nog veel meer dan alleen maar informatie over voeding. Voor meer informatie zie de pagina over het boek "Paard Natuurlijk". Gelijk bestellen kan natuurlijk ook:
| Er ligt nog niets in je winkelwagen. |
