Op deze website wordt er veel gerefereerd aan wilde paarden. Maar, wat zijn die wilde paarden nou eigenlijk, en in hoeverre zijn ze vergelijkbaar met onze gedomesticeerde paarden? We hebben veel informatie opgezocht, en zijn zelf een kijkje gaan nemen in Nevada (USA) waar volop wilde paarden leven...
Wild of verwilderd?
In tegenstelling tot wat velen denken: Wilde paarden zijn geen apart ras. Echte wilde paarden bestaan eigenlijk niet meer; de paarden die in de vrije natuur leven zijn afstammelingen van gedomesticeerde paarden, paarden die de laatste paar honderd jaar zijn vrijgelaten en ontsnapt uit gevangenschap. Deze paarden zijn dan ook representatief voor onze gedomesticeerde paarden; het enige verschil is dat deze paarden hun eigen gang gaan en een leefwijze volgen die niet door de mens is opgelegd.
Gedomesticeerd paarden zijn eveneens geen "aparte soort": Gedomesticeerde paarden zijn nog steeds de dieren die door de natuur zijn gevormd tot wat ze zijn en worden nog steeds geboren als wild dier. Als je dat niet gelooft moet je jezelf maar eens afvragen waarom je paard buiten voortdurend de omgeving afspeurt op mogelijk gevaar, terwijl er hier geen enkel dier leeft dat een paard zou kunnen opeten.
Als wilde paarden eigenlijk afstammen van gedomesticeerde paarden en gedomesticeerde paarden in essentie nog steeds wilde dieren zijn, dan zijn wilde paarden en gedomesticeerde paarden dus eigenlijk hetzelfde! En juist omdat ze hetzelfde zijn is het zeer leerzaam om wilde paarden te bestuderen, want hiermee leer je pas echt wat de behoeften van een paard zijn en waarom hij zich gedraagt zoals hij zich gedraagt.
Onderzoek
De paardentraditie is al honderden jaren oud. Helaas had men in de afgelopen eeuwen nauwelijks de mogelijkheid om wilde paarden te onderzoeken en hun leefwijze en behoeften te leren kennen. We zijn paarden gaan houden en verzorgen op een manier waarvan we dachten dat het goed was. Pas de laatste jaren is er voor het eerst serieus onderzoek verricht op wilde paarden. Veel van de bevindingen zijn lijnrecht in tegenspraak met wat we voorheen altijd zomaar aannamen maar eigenlijk nooit echt wisten...
Veel onderzoek op het gebied van de hoeven is verricht door Jaime Jackson, een hoefsmid die door samenwerking met het Amerikaanse Bureau of Land Management (BLM) de kans kreeg om enkele honderden wilde paarden te onderzoeken. Hij schreef: "Voortdurend in beweging, rennend, spelend of vredig grazend, zijn deze dieren alle valleien en bergen van het woestijnlandschap binnengedrongen, inclusief de steile rotsachtige berghellingen waar ik zelf bij iedere stap moest uitkijken." Als hoefsmid wist Jaime Jackson waar hij naar moest kijken. Tot zijn verbazing zag hij dat de paarden dagelijks enorme afstanden aflegden over het slecht begaanbare rotsachtige landschap en dat de hoeven daarbij in perfecte conditie waren. Hoe was het mogelijk dat paarden zonder hoefbeslag zulke afstanden konden afleggen over zo'n ruwe bodem? En waarom ontstaan er zoveel hoefproblemen zodra het paard door de mensen wordt "verzorgd"?
Vele andere onderzoeken hebben inmiddels plaatsgevonden, sommige in samenwerking met artsen, hoefsmeden, biologen, etc. De onderzoeken zijn uitgevoerd in verschillende werelddelen, bij verschillende paarden, levend op verschillende ondergronden, levend van verschillende soorten voeding, maar de grote lijnen werden al snel zichtbaar... De gangbare manier van paardenverzorging sluit absoluut niet aan bij de natuurlijke behoeften van het dier, en doen vaak meer kwaad dan goed.
In dit gebied leven wilde paarden, maar om ze daadwerkelijk te zien moet je volgens de plaatselijke Native Americans (Indianen), aan wie wij om raad vroegen, het volgende doen: "Huur een vierwielaangedreven voertuig en rij hiermee enkele tientallen mijlen dit gebied in. Er zijn geen wegen. Als de paarden de auto horen zijn ze vertrokken, maar als je een dag rustig zonder geluid blijft zitten heb je wel kans dat ze terugkomen. O ja, het is ongeveer 40 graden en er is geen schaduw..."
Leefwijze
Eindelijk! Wilde paarden! Hoewel??? Nadere bestudering leerde dat deze paarden halsters om hadden, dus ze waren niet wild. We konden alleen in geen tientallen mijlen een gebouw of afrastering ontdekken. Het verschil tussen wilde paarden en gedomesticeerde paarden wordt zo wel erg klein...
Paarden blijven van nature altijd buiten, dat moge duidelijk zijn. In de vrije natuur zoeken ze eventueel beschutting onder een boom, maar een grot binnengaan zullen ze nooit doen.
Wat voor veel mensen minder duidelijk is: Paarden hebben geen vaste dagindeling en geen vast waak- en slaapritme! Paarden zijn geen dagdieren, geen nachtdieren, ze trekken zich gewoon niets aan van het dagritme maar volgen gewoon hun eigen ritme. En dat bestaat uit grazen, even dutten, grazen, even dutten, enzovoorts. En dat gaat dag en nacht zo door.
Paarden slapen dan ook nooit langdurig, en als ze niet slapen bewegen ze. Hieruit kun je afleiden dat paarden in de natuur nooit langdurig stil staan, een uur is wat dat betreft al vreselijk lang.
Uit vele onderzoeken en geduldige observaties zijn we achter de dagindeling van wilde paarden gekomen (Duncan, 1980). Zoals je in de grafiek kan zien wordt er zo'n 15 tot 17 uur per etmaal besteed aan grazen. Alleen al grazend wordt op die manier dagelijks tot zo'n 30 kilometer afgelegd!
In de natuur moeten paarden vaak aanzienlijke afstanden afleggen om te kunnen drinken. In de literatuur worden afstanden genoemd van zo'n 16 Km (Feist and McCulough 1976). Deze afstand komt nog bij het dagelijkse totaal van 30 Km. Voeg daaraan toe dat paarden vaak van het ene naar het andere gebied trekken, regelmatig ergens van schrikken of vanwege sociale activiteiten rondrennen en dan begrijp je dat er nogal wat kilometers extra worden afgelegd. Vele onderzoekers vinden 50 Km per dag een realistische schatting.
Het grootste verschil in leefwijze tussen wilde paarden en gedomesticeerde paarden is de bewegingsvrijheid. Wilde paarden leggen dagelijks enorme afstanden af, en staan nooit langere tijd achter elkaar stil. Een grote oorzaak van gezondheidsproblemen vindt zijn oorsprong dan ook in het op stal staan. Het kan ook anders, zie onze pagina over Natuurlijke Huisvesting.
Voeding
Paarden zijn van nature graasdieren die het grootste deel van de dag besteden aan het knabbelen aan allerlei soorten vegetatie. Ze bewegen zich langzaam voort, uur na uur, dag en nacht, 20 uur per etmaal, het grootste deel van die tijd met het hoofd omlaag. Grote vreetfestijnen bestaan niet: Er zijn geen bakken bix, emmers granen, geen vitamine-concentraten of velden vol met sappig groen gras. De paarden moeten veel bewegen om datgene binnen te krijgen dat ze nodig hebben en dan nog krijgen ze het in kleine porties per keer.
Wie denkt dat de natuur een grote kruidentuin is komt bedrogen uit; ook hier hebben uiteindelijk een handvol soorten de strijd overleeft en groeit er honderden mijlen in de omtrek niets anders... Oh ja, dat stipje rechts is een paard.
Het spijsverteringsgestel van paarden is dan ook speciaal door de natuur ontwikkeld om voedsel in een voortdurende gestage stroom te verwerken, een voedingsstroom die dag en nacht doorgaat.
De maag van het paard is daarom relatief klein, nauwelijks groter dan dat van de mens, de darmen zijn daarentegen lang omdat de vertering van grasachtige gewassen een langzaam en tijdrovend proces is.
Behalve dat de darmen de voedingsstoffen uit het voedsel opnemen zijn ze voor het paard ook een belangrijke warmtebron. Het verteren van vezelrijke gewassen is zo'n zwaar proces dat de darmen hierbij veel energie verbruiken en op die manier erg veel warmte leveren. Het spijsverteringsgestel is de belangrijkste warmtebron in het lichaam van het paard. Door het vele ruwvoer krijgen de paarden het tijdens de koude woestijnnachten niet koud.
Het grootste deel van het vezelrijke voedsel van het paard wordt niet door het paard zelf maar door micro-organismen in de darmen verteerd. Deze micro-organismen zijn van essentieel belang voor het paard: Niet alleen verteren ze de vezels maar ze zijn ook belangrijke leverancier van onder andere vitamines uit het vitamine-B complex.
Paarden zijn erg kieskeurig en in staat om zelf hun voedsel zo te selecteren dat ze van alles voldoende binnenkrijgen. Volgens de wetenschap zijn paarden opportunistic feeders die zich voeden met de gemakkelijkste voedingsbron die voorhanden is (Waring, 2003). Paarden kunnen een verscheidenheid aan kruiden eten en zullen dat ook doen als ze daarmee op een gemakkelijke manier aan voedingsstoffen kunnen komen. Daarmee is niet gezegd dat ze niet zonder die kruiden kunnen, ook zonder die kruiden kunnen ze uit gras de benodigde voedingsstoffen halen, alleen kost dat wat meer moeite. Het voedingsaanbod verschilt per gebied, per bodemsoort en klimaat, evenals de gewassen, en de paarden passen zich aan aan de plaatselijke vegetatie.
Het belangrijkste verschil in voeding tussen wilde paarden en gedomesticeerde paarden is de concentratie in voedingsstoffen. Wilde paarden krijgen voortdurend kleine hoeveelheden laag geconcentreerd voedsel binnen, gedomesticeerde paarden moeten "per maaltijd" eten waarbij ze voedsel krijgen dat bol staat van de voedingsstoffen. Een grote oorzaak van gezondheidsproblemen vindt zijn oorsprong dan ook in het veel te geconcentreerde voedsel dat we paarden voeren. Het kan ook anders, zie onze pagina over Natuurlijke Voeding.
Hoeven
De hoeven van wilde paarden blijken er heel anders uit te zien dan het model dat we bij onze gedomesticeerde paarden nastreven. Welke hoef presteert beter? Wie zou er gelijk hebben, de natuur of de hoefsmid?
De ondergrond waarover de paarden lopen varieert per gebied. Aangezien de Nederlandse bodem tot de zachtste ter wereld behoort, kun je eenvoudigweg stellen dat paarden over het algemeen over een hardere ondergrond lopen dan dat ze in onze sappige weitjes kunnen tegenkomen. Veel paarden leven in berggebieden en lopen dan ook over keiharde rotsbodems die bezaaid zijn met scherpe stenen.
Alle wilde paarden blijken gezonde hoeven te hebben waarmee ze tot prestaties in staat zijn waarvan wij bij onze gedomesticeerde paarden slechts kunnen dromen. Bepaalde hoefproblemen zoals hoefkatrolontsteking zijn nergens bij wilde paarden geconstateerd en blijken dus in de vrije natuur gewoon niet te bestaan!
Hoe is het mogelijk dat paarden in de natuur altijd gezonde hoeven hebben en nooit ijzerbeslag nodig hebben ongeacht het aantal kilometers dat ze afleggen op ruwe ondergrond? Hoe is het mogelijk dat bij paarden die door mensen worden verzorgd de hoeven een grote bron van problemen zijn en niet zonder beslag lijken te kunnen? De redenen vinden hun oorsprong in drie verschillen: De voeding, huisvesting en bekapping.
Wat Jaime Jackson bij de wilde paarden leerde over de hoeven was zo afwijkend van wat hij als hoefsmid had geleerd dat hij zijn manier van bekappen wel moest aanpassen. Nu is hij een van de grondleggers van het Natuurlijk Bekappen.
Het belangrijkste verschil in hoeven tussen wilde paarden en gedomesticeerde paarden is de manier waarop we de hoeven bekappen. Een onnatuurlijke bekapping verzwakt de hoef, hoefijzers richten grote schade aan. Waar wilde paarden dagelijks tientallen kilometers over een rotsbodem rennen kunnen gedomesticeerde paarden veelal niet eens een grindpad oversteken, zonder de hoeven te beschermen tegen datgene waar ze voor gemaakt zijn: contact met de ondergrond. Het kan ook anders, zie onze pagina's over Natuurlijk Bekappen
Echt wilde paarden hebben we niet van nabij kunnen bewonderen, maar ja, ze zijn dan ook... wild! Wel hebben we hun natuurlijke leefgebied, de ondergrond en hun voeding van dichtbij kunnen bekijken.