Hoe laat ik mijn paard angsten overwinnen?
Het probleem
Het is ongelooflijk hoeveel mensen er kampen met een nerveus en angstig paard. Het ene paard is bang van landbouwplastic, een ander van boomstronken, een derde voor trekkers, en weer een ander paard freakt van van alles en nog wat en ziet achter iedere boom gremlins.
Zelfs op de grond en in een vertrouwde omgeving gaat het vaak al mis: "Mijn paard is doodsbang voor vliegenspray". Bij sommige paarden is het zelfs zo erg dat er niet eens voorwerpen of zo nodig zijn om angst op te wekken, ze staan gewoon niet eens toe dat sommige lichaamsdelen worden aangeraakt. Vooral de oren zijn een bekend taboe. Pogingen het paard te laten wennen werken niet of pakken zelfs averechts uit. Meestal legt men zich er maar zuchtend bij neer maar je kunt er wel degelijk iets mee doen!
Waar gaat het mis?
Er zijn drie belangrijke oorzaken waardoor paarden angstig reageren: vertrouwen, focus, timing.
Vertrouwen
Veel paarden hebben weinig vertrouwen in de mens. Paarden zijn nou eenmaal prooidieren en dus zeer sceptisch van aard. Van nature zijn paarden heel goed in staat onderscheid te maken tussen ongevaarlijke prooidieren en hongerige roofdieren. Het onderscheid is voor een paard makkelijk: Alle prooidieren hebben de ogen aan de zijkant van het hoofd zitten, maar alle roofdieren hebben de ogen aan de voorkant van het hoofd. Ook de reuk is anders: vleeseters ruiken nou eenmaal anders dan planteneters. De mens is in alle opzichten een roofdier:
Wij hebben de ogen aan de voorkant van het hoofd zitten, en onze geur verraadt dat we niet van gras leven. Paarden tolereren ons over het algemeen wel, maar blijven latent op hun hoede. Om het vertrouwen van het paard echt te winnen zul je door allerlei oefeningen moeten werken aan de opbouw van het vertrouwen van je paard. Maar hoeveel mensen nemen die moeite? En op wat voor manier denken ze dat vertrouwen te winnen?
Focus
Paarden zijn zeer bewust van het verschijnsel "focus": Waar wordt de aandacht op gericht? De meeste mensen richten hun aandacht op juist datgene dat het paard eng vindt, zowel tijdens het rijden als op de grond. Als er buitenrijdend "iets engs" wordt waargenomen blijft de ruiter vaak net zo gespannen naar het "enge object" staren als het paard zelf. Een leerzame oefening is om jezelf eens in te beelden dat er achter een boom "iets engs" zit: Kijk met een strakke blik naar die boom, pak de teugels iets steviger vast, begin al vast met het uitspreken van "bemoedigende" woorden (gek genoeg meestal iets als "hooo, goed zo, hooo, hooo") en wedden dat je paard flipt? Op de grond is het al niet anders. De vliegenspray wordt geïntroduceerd ALSOF het iets engs is. Jezelf zien op een video is een leerzame ervaring: Veel mensen lopen met een "eng voorwerp" langzamer op hun paard af, bijna sluipend, proberen krampachtig het "enge voorwerp" buiten beeld te houden of doen gemaakt "nonchalant". Ondertussen wordt er strak gestaard naar de plek waar ze het "enge voorwerp" op willen gaan toepassen. Op die manier kun je zelfs een sappig worteltje "verdacht" maken!
Timing
Ook met de timing gaat het meestal fout: Mensen voeren langzaam de stimulus op, tot het paard "flipt", en nemen dan de stimulus weg: "O jee, dit gaat niet goed!". Ontwijkend en angstig gedrag wordt zo dus aangemoedigd, het paard leert dat "flippen" datgene is wat hij moet doen om "het enge" te laten doen verdwijnen!
De meeste mensen doen dus instinctief precies het omgekeerde als wat zou moeten! Door deze verkeerde timing leren ze het paard dat "flippen" iets is dat "het enge" doet verdwijnen! Bij een volgende poging zal het dus nog slechter gaan. Het paard leert dat flippen werkt en zal dit in steeds meer situaties gaan toepassen...!
De aanpak
Het moet dus anders, maar hoe? Aan alle drie de onderdelen, vertrouwen, focus en timing, kun je werken. Oefenen met allerlei "enge dingen" helpt zowel je paard dapperder te maken als je eigen focus en timing te ontwikkelen.
Op de lange termijn betaalt deze investering zich terug: Toen onze paarden onverhoopt een besmettelijke aandoening opliepen en ze dagelijks een injectie met antibiotica moesten krijgen voorspelde de dierenarts hele gevechten... Maar wij konden onze paarden gewoon, zonder halster of iets dergelijks zelf hun dagelijkse intramusculaire injectie toedienen! Er was vertrouwen, er was geen alarmerende focus, en de timing had ik me door oefenen geheel eigen gemaakt...
Vertrouwen
Hoe meer "enge dingen" je met je paard doet, hoe groter het vertrouwen wordt. Iedere keer weer dat er blijkt dat de angst onterecht was neemt het vertrouwen van je paard toe, en stijg je bovendien in leiderschap. "Enge dingen" moet je dus niet uit de weg gaan! In de bak kun je prima oefenen: Maak er een spelletje van om je paard tussen wapperende vlaggetjes door te sturen, om hem te wennen aan openklappende paraplu's, over plastic te laten lopen, etc. In het Parelli Natural Horsemanship programma zitten tal van dit soort spelletjes ingebouwd... en het werkt!
Zorg er hierbij wel voor dat je de juiste focus en timing toepast, anders werkt het alleen maar averechts!
Focus
Maak er tijdens het rijden een gewoonte van om zelf niet naar enge dingen te kijken. Blijf gewoon kijken waar je heen wilt. Stop ook niet voor enge dingen, hiermee geef je alleen maar aan dat je paard wat enge dingen betreft de leiding heeft... Wie bepaalt of er iets eng is? De kuddeleider toch zeker?
Bij het hanteren van enge voorwerpen, kijk niet strak naar de plek waar je ze wil toepassen, kijk je paard niet strak aan, en neem geen "sluipende" houding aan. Doe gewoon alsof het zo hoort en je niet verwacht dat je paard iets eng vindt.
Timing
Wat timing betreft, stop nooit met een "enge handeling" als je paard probeert te vluchten. Stop juist als hij even vertwijfeld stil blijft staan! In een later stadium stop je pas wanneer hij zijn hoofd omlaag doet. Zodra je paard een angstreactie vertoont bouw je de druk juist op! Neem de veiligheid in acht, gebruik een lange leadrope, sta met je rug tegen de wand of zo, en laat je paard maar rennen en gek doen. Als je paard probeert te slaan naar een eng voorwerp gebruik dan een stok of zoiets om het voorwerp te introduceren, je paard mag er dan best naar slaan zonder dat je het risico hebt dat je wordt geraakt. Stop zodra je paard rustig wordt. Hierdoor zal hij in de toekomst steeds vaker op enge voorwerpen reageren met "rustig worden".
Oefenen, oefenen, oefenen
Ik heb het hierboven al geschreven, maar ik herhaal het nog maar eens: Hoe meer "enge dingen" je met je paard doet hoe dapperder je paard wordt en hoe meer je zelf de juiste focus en timing aanleert. Voor de pagina 'Zwemmen met Paarden' wilde ik een foto hebben van Harisha samen met een opblaaskrokodil in het water. Waarom? Het is gewoon een uitdaging, een goede oefening, en natuurlijk een leuke manier om samen met je paard bezig te zijn!
Uiteraard flipte deze hittepetit toen ze dat enge groene knisperende roofdier zag. Hoe gekker ze deed (proberen te vluchten) hoe hardnekkiger de krokodil bleef achtervolgen. Als ze even stilstond ging de krokodil naar de grond.
Pas hierna is de foto gemaakt. Ze was al vertrouwd gemaakt met het water, nu ook vertrouwd gemaakt met de krokodil, dus nu tijd om deze voormalig "enge dingen" te combineren: Samen met de krokodil in het water...
Een paar voorbeelden
De tong vastpakken
Of het nou de oren zijn, de benen, de tong, of andere "gevoelige" lichaamsdelen, de aanpak blijft hetzelfde. De tong vastpakken is bij de meeste paarden niet zo gemakkelijk dus dit is een handig voorbeeld.
Probeer niet meteen de tong te grijpen (focus!). Desensibiliseer eerst het gebied rond de mond. Begin bij een gebied waar het paard zonder problemen een aanraking accepteert. Ga af en toe "terloops" naar het meer gevoelige gebied toe. Als je paard het hoofd wegtrekt probeer je juist vast te houden, als je paard het hoofd stil houdt laat je direct weer los. Na een paar keer houdt het paard het hoofd al stil... ga dan langzaam verder op dezelfde manier.
Het is aan te raden dit in opeenvolgende sessies op te bouwen. Na een tijdje raak je ook af en toe de binnenkant van de mond aan. Ook hier ga je pas weer weg als je paard rustig blijft staan zonder het hoofd weg te trekken, te kauwen, etc. Uiteindelijk pak je de tong op dezelfde manier vast... en laat weer los... Na een tijdje kun je je paard gewoon bij de tong pakken!
Vliegenspray
Let op en oefen je timing.
Om te oefenen gaat kun je het beste een oude flacon gebruiken en die vullen met water. Hiermee verspil je geen dure vliegenspray en het bespaart je wroeging als je eens wat langer door moet gaan met sprayen...
Ga bij voorkeur met je rug naar de wand staan en hou je paard op twee meter afstand van het halster vast. Begin met sprayen van het paard af. Als je paard probeert weg te rennen ga je gewoon door met sprayen... Indien nodig loop je mee aan het touw, maar houd dezelfde afstand. Er komt een moment dat je paard even stil staat, en dat is het moment waarop je onmiddellijk stopt met sprayen. Herhaal dit een paar keer, tot je paard door heeft dat stilstaan het sprayen doet stoppen.
Ga dan iedere keer iets langer door, bouw het langzaam op. Gaat je paard toch weer rennen dan stop je natuurlijk sowieso niet. In een weer wat later stadium stop je pas als het paard het hoofd omlaag beweegt. Als dit allemaal goed gaat begin je pas met de spuit op het paard te richten, de kans is groot dat hij stil blijft staan, en uiteraard beloon je dit weer door gelijk te stoppen. Na een aantal van dit soort sessies heeft je paard geleerd dat ontspanning effectiever is dan ontsnapping, en dat het eigenlijk allemaal nog niet zo erg is. Door het juist toepassen van de correcte timing is ieder paard voor ieder eng object te desensibiliseren.
Ontwormpasta
Voor veel mensen en hun paarden is het toedienen van een wormspuit een verschrikkelijk karweitje. Toch is het een heel makkelijk aan te leren kunstje dat zelfs met een losstaand paard is uit te voeren.
Het probleem dat paarden hebben met de wormspuit is niet dat het vies is, maar ze hebben iets tegen "dwangvoeding". Wie dat niet gelooft vult maar eens een oude wormspuit met limonade, suikerwater, of wat dan ook. Het paard zal deze spuit evenmin accepteren! Toch is dit de manier om het kunstje onder de knie te krijgen. Een oude injectiespuit zonder naald is het meest handige om mee te oefenen. Als je dan een bekertje met suikerwater meeneemt dan kun je de spuit iedere keer weer vers water laten opzuigen en de toediening van de nep-wormspuit eindeloos herhalen. Na een tijdje zal je paard de conclusie doen dat het allemaal nog zo erg niet is. Paarden moeten niet teveel suiker krijgen dus let daar op en maak voor gevoelige paarden liever een gras-smoothie met een staafmixer ;-)
Wanneer het dan weer tijd is voor de echte wormspuit komt je paard al blij met een open bek aanlopen "kom maar hier met die spuit!"... en ze vinden het dan nog lekker ook! En al zou die spuit minder lekker zijn, tja... tussen de worteltjes of appeltjes die je voert zit vast ook wel eens een wat minder lekker exemplaar! Als je je geweten wilt sussen kun je natuurlijk altijd nog een extra spuit met iets lekkers toedienen!