- Waarom stopt hij niet?
- Een ander bit?
- De one-rein-stop
- De voorbereidingen
- Toepassen van de one-rein-stop
- One-rein-stop en "Normale" stop vergeleken
- Veelgestelde vragen
- Onze eigen ervaringen
Waarom stopt hij niet?
De allereerste vraag die je moet stellen is: Waarom gaat het paard er vandoor? Vaak is het wegnemen van de reden om er vandoor te gaan al voldoende om het probleem op te lossen. Aan angst bijvoorbeeld kan iets worden gedaan, zie ook de pagina over desensibilisatie. En vaak is het angst, ook al heeft de ruiter dat niet in de gaten en denkt meer in termen van "ongehoorzaamheid". Het probleem is dan toch dat het paard het hele rij-ritueel een eng iets vindt en geen vertrouwen heeft in de ruiter als leider. Met bepaalde oefeningen is je paard veel dapperder te maken en/of in staat de ruiter als leider te accepteren. Parelli Natural Horsemanship is hiervoor bij uitstek geschikt.
Een ander bit?
De mens is een "mechanische" denker. Als een van de weinige wezens op deze aardbol hanteren wij "gereedschappen" en wij danken ons hedendaagse bestaan aan het succes van die gereedschappen. Zonder die gereedschappen woonden we nog in holen, zonder berevel overigens, want ook om een berevel geschikt te maken als "jas" zijn gereedschappen nodig. Als ons iets niet lukt zoeken we de oplossing in een beter stuk gereedschap, zo zitten wij mensen in elkaar.
Het ligt dan ook voor de hand om de oplossing te zoeken in het gebruik van een beter bit. Het bit vervalt van communicatiemiddel tot een dwangmiddel, maar zoals velen reeds hebben ondervonden haalt dat ook niets uit, hooguit werkt het voor een korte tijd. Het kan altijd nog gekker, een nog scherper bit, of langere hefbomen eraan, de bitten-fabrikant doet goede zaken, maar het paard vliegt er nog steeds vandoor...
De redenatie achter een scherper bit is: Dit voelt hij beter. Veel mensen redeneren nog een stapje verder: "Als hij er weer vandoor gaat zal hij het voelen ook, ik trek er zo hard aan dat het hem pijn doet, dan leert ie het wel af!". Maar wie zo redeneert begrijpt een belangrijk aspect van het "paard zijn" niet. Een paard is namelijk een prooidier. Zijn hele overleving hangt af van het goed kunnen vluchten. En een prooidier op de vlucht reageert niet op pijnprikkels met stoppen, nee, het gaat nog harder rennen! Een paard dat wordt achtervolgd door een roofdier en pijn krijgt aan een been zal niet denken "oh, ik krijg pijn in mijn been, laat ik maar even stoppen", maar "O nee! Hij bijt al in mijn been, als ik nog harder ga rennen raak ik hem misschien nog kwijt!". Prooidieren reageren op pijnprikkels door harder te gaan rennen, zo simpel is het. Een scherper bit is dus NIET de oplossing!
De one-rein-stop
Een van de veiligste en betrouwbaarste methodes om een paard (of ezel, muildier, etc.) te laten stoppen is de one-rein-stop methode. Althans, als je je paard een cruciale reflex hebt aangeleerd. Waarom de one-rein-stop de beste methode is en altijd werkt onthullen we na de beschrijving hoe je de one-rein-stop aanleert.
Het is belangrijk in gedachten te houden dat dit niet je normale rem is, maar je noodrem. Er verandert niets aan je normale stijl van rijden, het hindert je normale manier van rijden ook in het geheel niet. Het is een extraatje, een uiterst betrouwbare noodrem, voor als de normale remmen uitgevallen zijn. Je moet hem alleen even installeren; de handleiding vind je hieronder.
De voorbereidingen
De one rein stop kun je het beste aanleren met een halster, liefst een touwhalster. Ik kan de bezwaren nu al horen: "Ja zeg eens, mijn paard stopt niet eens op een scherp bit, dacht je nou echt dat hij gaat stoppen op een halster?" Om je gerust te stellen: voorlopig beginnen we eerst op de grond, naast het paard. Daarna op een stilstaand paard. Tegen de tijd dat je, na alle voorbereidingen, de one-rein-stop in het echt gaat toepassen stopt je paard gegarandeerd op een halster, maar met een bit gaat het ook als je dat perse wilt (maar wij raden absoluut aan om ieder paard bitloos te rijden. Zeker het aanleren van de one rein stop kun je het beste met een halster doen. (Lees ook ons onderzoek naar Bitloze Optomingen).
Een belangrijk uitgangspunt is dat je paard kan wijken voor druk. Je moet het hoofd van je paard met minimale kracht aan het halstertouw van links naar rechts kunnen trekken en omgekeerd. Als dat niet lukt heb je sowieso een probleem, want ook het rijden met een bit is wijken voor druk, evenals het zijwaarts gaan (wijken voor het been) etc. Je moet je paard dan alsnog eerst leren wijken voor druk. Hoe je dit aanpakt kun je lezen in onze pagina Wijken voor druk.
De one-rein-stop moet je altijd vooraf oefenen. Een voorwaarde is dat je paard moet kunnen Wijken voor ruk, als hij dat nog niet kan moet je dat als eerste leren. De one-rein-stop oefenen doe je het beste stilstaand, met een touwhalster.
Op de volgende serie foto's wordt de one-rein-stop steeds aan één kant gedemonstreerd, maar het is de bedoeling dat je al deze oefeningen op beide kanten van je paard toepast. Je zult merken dat de ene kant wat lastiger gaat dan de andere, oefen de lastige kant wat vaker tot het daar even goed gaat als aan de makkelijke kant!
 |
 |
 |
Ga naast je paard op de grond staan zoals op bovenstaande afbeeldingen. Laat je hand over de teugel naar het hoofd van je paard glijden. Herhaal dit drie keer. (Nee, dit is geen geheimzinnig magisch ritueel, die "drie keer" is gewoon belangrijk omdat dit straks voor je paard het signaal wordt dat je zijn hoofd gaat buigen!). Na de derde keer trek je zachtjes aan de teugel, zodra je paard meegeeft laat je onmiddellijk los. Herhaal dit ritueel een groot aantal keren, en vraag daarbij iedere keer het hoofd steeds iets verder. De bedoeling van dit alles is dat dit "hoofd buigen" voor je paard een reflex gaat worden die volgt op het over de teugel glijden van je hand. Na een tijdje geeft je paard al zelfstandig zijn hoofd voordat je je hand drie keer over de teugel kan laten glijden.
Op de foto is te zien dat het paard dit ritueel al goed kent, er is geen kracht nodig om het hoofd te laten buigen, ze reageert al als de teugel nog slap hangt. Dat is waar je naar toe wilt, en je kan dit lekker veilig oefenen zonder je leven te riskeren, als je wilt zelfs gewoon in de stal! Als je paard hierbij zijn achterkant wegdraait zet hem dan gewoon naast een muur of zo, en vraag het hoofd niet te snel te ver maar bouw het wat rustiger op.
 |
 |
 |
Als dit op de grond goed lukt kun je dit zittend op je paard gaan oefenen. Het is hierbij niet nodig dat je paard loopt, sterker nog, je kan dit het beste stilstaand oefenen. Wat je nu gaat doen lijkt verrassend veel op wat je op de grond hebt gedaan. Je laat je hand over de teugel naar voren glijden, herhaalt dat drie keer, en vraag zachtjes het hoofd van je paard naar je knie. De hand die de teugel vasthoudt komt dan als het goed is terecht op je bovenbeen. Ook hier is de bedoeling weer dat je paard reflexmatig gaat reageren. Op de tweede foto is te zien dat het paard reageert op het over de teugel glijden van de hand met het zelfstandig buigen van haar hoofd, de teugel hangt nog steeds slap terwijl ze haar hoofd al buigt! DAT is wat je wilt bereiken. Herhalen, herhalen, herhalen! Ieder paard is dit te leren, als je maar volhoudt. Werk er naar toe dat je paard zelf zijn hoofd buigt en zorg ook dat je dat hoofd bij je been kan houden (maar bouw dit langzaam op). Het hoofd mag weer terug als JIJ de teugel loslaat, NIET omdat je paard zijn hoofd terugtrekt!
 |
 |
 |
Als je dit bovenstaande kan ga je verder met de volgende stap waarbij je de achterhand de-activeert en dus de motor om weg te rennen uitzet. Uitgangspositie is de laatste positie van de voorgaande serie, dus met het hoofd van je paard naar je knie en met je teugel-hand op je bovenbeen. Op dit moment staat je paard dus al stil, ook als je het in de praktijk brengt. Draai nu je bovenlichaam, neem een actieve houding aan en kijk naar het achterbeen van je paard waarbij je been automatisch tegen de binnenkant van je paard aanduwt. Til tegelijkertijd de teugel op richting je tegenoverliggende schouder. Het kan niet anders of je paard reageert hierop door de achterhand te wijken, de achterbenen van het paard kruisen elkaar hierbij. Zodra je paard de achterhand laat wijken ontspan je en geef je de teugel terug. Voor de duidelijkheid: het laten kruisen van de benen doe je nooit als je paard rent maar alleen als hij met zijn hoofd naar je toegebogen staat. Wat passen maken in stap is oke, maar als je dit zou doen in draf of galop dan is het uiteraard levensgevaarlijk want dan kun je hem zo uit balans brengen dat hij omvalt.
Belonen met iets lekkers
Wil je extra snel meewerkend gedrag? Kies dan voor een extra beloning, bijvoorbeeld een schijfje wortel. Begin altijd bij fase 1 (over teugel bewegen met je hand) en geef je paard iets lekkers TERWIJL hij met zijn hoofd naar je toe gebogen staat! Let op met de timing van de beloning. Geef het altijd als je paard zijn hoofd nog gebogen heeft, nooit als het alweer recht is. In het begin kun je de beloning direct geven als het paard zijn hals buigt maar bouw het uit zodat je paard niet alleen maar even kijkt of er wat lekkers te halen is en -als dat niet zo blijkt te zijn- dan gauw zijn hoofd recht doet. Door het moment van beloning steeds ietsje later te maken, blijft je paard automatisch met zijn hoofd gebogen wachten of hij wat lekkers krijgt. Als je dit vaak genoeg oefent, gaat het hoofd vanzelf opzij bij fase 1, als je je hand over de teugel beweegt. De bedoeling is echt dat je het zo vaak doet dat het automatisch gaat, dus zonder dat het paard erover nadenkt. DAT is een reflex en dat is wat je wilt bereiken!
Gefeliciteerd! Je hebt nu je paard de reflexen aangeleerd die er voor zorgen dat je een noodrem hebt zodat je paard er in de toekomst niet meer vandoor kan gaan, of als hij dat toch doet vrij makkelijk weer is te stoppen.
Toepassen van de one-rein-stop
Maak er een gewoonte van om direct na het opstijgen even aan beide kanten het hoofd van je paard naar je knie te vragen. Op deze manier hou je de reflex in stand en controleer je als het ware je remmen voordat je gaat rijden. Als je paard op een kwade dag zijn hoofd ineens niet meer buigt dan betekent dat met grote zekerheid dat je ook geen remmen meer hebt! Normaal gesproken "rem" je gewoon zoals je gewend was, de one-rein-stop is slechts je noodrem.
Stel je voor, op een kwade dag ben je lekker aan het rijden, maar op de terugweg springt er achter je paard ineens met veel geritsel een hond uit de struiken die vervolgens jolig achter je paard aanrent. Je paard schrikt zich te pletter en begint snelheid te maken, richting stal, en is niet meer van plan te stoppen...
Je laat je hand over de teugel glijden, en ineens stopt je paard en buigt zijn hoofd! Hoe dit kan? Je hebt je paard een reflex aangeleerd, een reflex die hij niet direct associeert met stoppen want je hebt dit vaak geoefend zonder dat hij hoefde te stoppen. Je paard buigt voor hij het zelf doorheeft in een reflex zijn hoofd maar zal vlak voor hij dat doet vanzelf stoppen, hij kan niet anders! Geloof me, hij is daar zelf even verbaasd over als jij!
Je paard is echter nog steeds angstig, dus probeert weer los te komen. Nu ontdek jij dat als zijn hoofd bij jouw knie is dat jij heel sterk bent maar hij heel zwak, het lukt hem niet om zijn hoofd terug te krijgen. Steigeren lukt vanuit die positie ook niet, en bokken zit er zo ook al niet in. Jij zit dus veilig!
Je paard is nog steeds in paniek en wil naar huis rennen? Nu blijkt het nut van het laatste deel van de one-rein-stop: Je tilt de teugel op waardoor zijn achterhand moet overstappen. Dit heeft een paar gevolgen: 1) Je paard kan nu echt geen snelheid meer maken, want zijn achterbenen zijn aan het kruisen. Zijn "motor" werkt nu niet meer. 2) Door dit overstappen draait je paard, en staat even later de andere kant op. En dat is "richting gevaar", en bovendien "van huis af". Als je paard nog enige intentie had om te gaan rennen dan heeft hij dat nu beslist niet meer, want zijn neus staat naar de kant waar hij juist vandaan wil!
Uiteraard is veilig altijd relatief en een paard dat echt compleet freakt kan overal onderuit. Maar het is wel de beste manier om je paard te stoppen en weer rustig te laten worden. Let er wel altijd op dat je jouw lijf ontspant in een enge situatie. Je spieren los, geen gepiep, straal rust uit! Anders blijft het paard jouw angst/spierspanning voelen en dan zal hij echt niet rustig blijven of worden.
One-rein-stop en "normale" stop vergeleken
Er zijn nogal wat verschillen tussen de "normale" stop en de one-rein-stop. Verschillen die in een noodsituatie doorslaggevend zijn. Oordeel zelf.
| De "normale" stop | De one-rein-stop |
|---|---|
| Trekken aan beide teugels zorgt er voor dat de achterhand nog wat beter onder het lijf kan worden geplaatst, je paard krachtiger wordt en nog meer snelheid kan maken. In de ren- en drafsport is spanning zetten op beide teugels een veelgebruikte techniek om het paard nog wat harder te kunnen laten lopen. |
Trekken aan één teugel zorgt voor een onbalans bij de achterhand, bij het optillen van de teugel moeten de benen zelfs overstappen waardoor het paard geen snelheid meer kan maken. |
| ALS je paard stopt komt hij tot stilstand in de richting waarheen hij aan het vluchten was. Het is dan verleidelijk om weer opnieuw te gaan rennen, en hij kan ook vrij gemakkelijk weer op gang komen. |
Als je paard stopt kun je door de teugel op te tillen je paard dwingen een halve draai te maken. Hij staat dan naar de kant waar hij juist vandaan wilde, kan het vermeende gevaar onder ogen zien, en heeft dan geen behoefte meer om vooruit te rennen. Als hij al weg wil moet hij eerst weer draaien, je hebt dan meer tijd om in te grijpen. |
| Trekken aan beide teugels bij een paard dat eigenlijk hard vooruit wil is een uitnodiging om te gaan steigeren. En steigeren lukt vanuit die positie bijzonder goed! |
Met het hoofd naar één kant en de achterbenen gekruist kan een paard niet steigeren. |
| Met trekken aan beide teugels blijft het paard in balans en kan dan bijzonder goed bokken. |
Met het hoofd naar één kant gebogen kan het paard nauwelijks bokken. |
Veelgestelde vragen
Breng je je paard niet in onbalans als je aan één teugel trekt en wordt het risico op vallen dan niet groter?
Als je dit geoefend hebt niet. Dit is geen "omtrekken". Als je paard niet weet wat je gaat doen en je trekt zijn hoofd opzij dan breng je hem uit balans en kan hij inderdaad vallen. Maar de voorbereidingen van de one-rein-stop zorgen ervoor dat hij, door het over de teugel glijden van je hand, weet zijn lichaam dat jij zijn hoofd gaat buigen. Hij bedenkt dit zich niet bewust (want het is een reflex) maar zijn lichaam anticipeert er wel automatisch op. Bovendien, als je het goed doet buig jij niet zijn hoofd, maar doet hij dat zelf! Het is hetzelfde verschil als dat iemand onverwachts aan je arm trekt als je aan het fietsen bent, of dat je zelf je arm uitsteekt (om richting aan te geven bijvoorbeeld). In het eerste geval is de kans groot dat je een slinger maakt, in het tweede geval niet! Om niet te slingeren, doet je lichaam heel veel om te zorgen dat je gewoon netjes in balans blijft maar dat gaat bij iemand die goed heeft leren fietsen allemaal volledig onbewust en dus automatisch. De one-rein-stop is hiermee vergelijkbaar en beslist niet onveilig.
Werkt de one-rein-stop ook als het paard in paniek is?
De sterke punten van de one-rein-stop komen juist in een panieksituatie het beste tot hun recht. In een panieksituatie hoort een paard een "Hooooh" niet eens meer, en geruk in de mond maakt het paard nog angstiger. De one-rein-stop blijft evenals andere reflexen (zoals evenwicht bewaren) beter in stand dan aangeleerde commando's, en bovendien zal het paard bij een correct uitgevoerde "paniek-one-rein-stop" 180 graden omdraaien zodat hij met zijn neus richting het gevaar komt te staan en dus absoluut niet meer wil rennen.
Waarom wordt de one-rein-stop een reflex en wordt het stoppen met beide teugels dat niet?
We weten het niet zeker, maar hiervoor zijn verschillende redenen te bedenken.
- Trekken aan beide teugels wordt niet alleen gedaan om te stoppen maar ook gedaan om verzameling te vragen. De reactie kan dus geen reflex worden omdat die afhankelijk is van de situatie.
- Op een normale manier stoppen gebeurt altijd vanuit beweging, maar de one-rein-stop oefen je vanuit stilstand. De associatie met stoppen is dus minder, de tegenzin om er aan toe te geven dus ook!
- Trekken aan beide teugels is een stop die wordt ingezet door jou, maar bij de one-rein-stop is het een initiatief van het paard. Jij vraagt alleen maar zijn hoofd, het is zijn idee om dan te stoppen.
Is de one-rein-stop alleen geschikt voor Western-ruiters of ook voor dressuur-ruiters?
De one-rein-stop heeft even weinig te maken met western als met dressuur. De one-rein-stop is een op zichzelf staand iets, dat ieder paard kan worden aangeleerd en de andere rij-disciplines niet hindert.
Kun je de one-rein-stop ook met een bit aanleren?
Een bit is vooral bedoeld om signalen "naar achteren" aan het paard te geven, en minder geschikt voor opzij. Het aanleren kun je dus beter met een halster doen, als e.e.a. eenmaal een reflex is dan werkt het met een bit ook (maar waarom zou je met een bit willen rijden??). Het is absoluut een fabeltje dat rijden met een bit veiliger is. Zie ook ons artikel over Bitloos rijden.
Onze eigen ervaringen
Alle paarden die wij hier ter training hebben gehad leren we, na enige voorbereidend grondwerk, als een van de eerste dingen de one-rein-stop. Alle paarden die onze training doorlopen worden op een halster (in)gereden, inclusief de paarden die bij ons komen omdat ze "niet te stoppen zijn". Al die paarden blijken goed te stoppen met de one-rein-stop.
We zijn zo overtuigd van het werken van de one-rein-stop dat we zelfs paarden die we op vakantie tegenkomen on-the-fly de one-rein-stop aanleren, zie ook het verslag van onze Vakantie in Andalucia.
Wij rijden onze paarden uiteraard ook al geruime tijd uitsluitend bitloos, op een touwhalster, ook tijdens lange buitenritten en zelfs meerdaagse trektochten, door de stad, op het strand, in stap of rengalop! De paarden die wij rijden zijn beslist geen doetjes:
- Jack is een draver met een renbaan-carriere, en hij was met geen enkel bit te stoppen (hij is op de drafbaan getraind om te 'hangen' in het bit waardoor hij met druk op het bit alleen maar harder gaat en zich volledig vastzet. Zie ook hoe het begon voor het rampverhaal. De one-rein-stop is uiteindelijk DE manier gebleken om hem onder controle te houden.
- Baladeika is een Arabier, eentje die graag rent en op enge dingen het liefst reageert door in rengalop weg te sprinten.
- Harisha is een kruising draver-Arabier en door ons zelf beleerd, maar een bit heeft ze nog nooit in haar mond gehad...
- Khani is een Arabische hengst, een bit heeft hij nooit ingehad want we hebben hem zelf ingereden. Hij doet het perfect bitloos, ook als er hengstige merries in de buurt lopen.
- Camee en Khabal zijn veulens van Harisha en Baladeika/Khani en bij ons geboren en zij hebben natuurlijk nooit een bit ingehad omdat we ze zelf hebben ingereden en ze zijn net zoals de rest van onze paarden heel erg goed bitloos te rijden.
Bij al deze paarden hebben wij altijd volledig vertrouwd op de de one-rein-stop, en met veel succes.