Uit onderzoeken is gebleken dat een tekort aan magnesium bij paarden in toenemende mate voorkomt. Hoewel magnesium een bestanddeel is dat in veel voedingssupplementen voorkomt blijkt het niet te helpen om een magnesium-tekort te voorkomen of op te lossen. De meeste dierenartsen zijn nog onbekend met de frequentie waarmee een magnesiumtekort voorkomt. Veel redenen dus om een pagina aan dit onderwerp te wijden.
- In het kort
- Wat is magnesium?
- Hoe kan een tekort ontstaan?
- Symptomen
- Diagnose
- Behandeling
- Veelgestelde vragen
- Bronvermeldingen
In het kort
Is dit artikel interessant voor jou? We beginnen met het opnoemen van de symptomen zodat je een idee krijgt of verder lezen de moeite waard is. Verderop gaan we dieper op de symptomen in.
- Hoefbevangenheid "zonder aanwijsbare oorzaak"
- Vetophopingen rond manenkam ("harde nek") en staartaanzet
- Hardnekkig over- of ondergewicht
- Spiervermoeidheid, spierpijn, spiertrillingen, vaak uitend in onwilligheid om te "werken"
- Spierbevangenheid
- Overgevoeligheid van de huid
- Kreupelheid van de achterhand
Deze symptomen hebben verschillende biochemische oorzaken, waardoor ze niet altijd tegelijkertijd optreden. Hoefbevangenheid, over- of ondergewicht en de "harde nek" gaan meestal samen, de verschillende spierproblemen treden ook tesamen op. De symptomen worden vaak niet herkend of in verband gebracht met een magnesium-tekort.
Wat is magnesium?
Magnesium is in zijn pure vorm een metaal. Wanneer we het in dit artikel over magnesium hebben bedoelen we eigenlijk het magnesium-ion (vaak weergegeven met Mg++), dat altijd gebonden zit aan een ander ion: tezamen een mineraal. Magnesium-oxide bijvoorbeeld, is een verbinding tussen magnesium en zuurstof, wat je ook wel "magnesium-roest" zou mogen noemen. Eenmaal in een oplossing (zoals in je lichaam) gaan beide ionen hun eigen weg; de verbinding tussen magnesium-ionen onderling waarbij de metaalvorm ontstaat komt in het lichaam niet voor.
Magnesium is een intracellulair ion. 60% van het magnesium wordt door het skelet gebonden, 20% gaat naar de spieren. Magnesium is verder betrokken bij meer dan 300 enzym-reacties, waaronder de verwerking van glucose. Bovendien speelt het een belangrijke rol bij de prikkelgeleiding van zenuwen en spieren.
Hoe kan een tekort ontstaan?
Magnesium-tekort is geen volslagen onbekend fenomeen; ook vroeger kwam het wel eens voor. Het trad dan echter praktisch altijd op in combinatie met een calcium-tekort. Nieuw is echter dat sinds enkele jaren magnesium-tekorten juist afzonderlijk voorkomen, dus zonder een (gemakkelijk waarneembaar) calcium-tekort, en dat het aantal gevallen explosief is toegenomen.
De meeste paarden krijgen tegenwoordig een dieet waarin mineralen in overvloed voorkomen, en het lijkt dan ook onwaarschijnlijk dat het paard een tekort aan magnesium kan oplopen. Maar ironisch genoeg is het onder andere vaak juist die overvloed aan mineralen die een tekort aan magnesium in de hand werkt! Samen met enkele andere factoren, zoals de toename van insulineresistentie en veranderingen in de pH van de bodem, zijn deze verantwoordelijk voor een toename van het aantal paarden met een magnesium-tekort.
Calcium
Toen het leven begon in de Precambriaanse oceaan was calcium een zeldzaam maar belangrijk ion. De latere gewervelde dieren hadden voor hun skelet nog meer van het schaarse calcium nodig. Calcium wordt daarom gereguleerd door minstens twee hormonen en een vitamine; geen enkel ander mineraal krijgt van het lichaam zoveel aandacht! Omdat calcium zo belangrijk is krijgt het een voorrangspositie en wordt het door het lichaam als eerste opgenomen.
Teveel mineralen
Een overmaat aan calcium, eveneens een mineraal, blijkt de magnesiumopname te verstoren. Calcium komt in voldoende mate voor in een natuurlijke voeding, bestaande uit gras en hooi. Calcium en Magnesium lijken in chemisch opzicht sterk op elkaar, en worden dan ook door het lichaam op dezelfde manier opgenomen en getransporteerd. Ga je nu de hoeveelheid mineralen (waaronder calcium en magnesium) kunstmatig verhogen, dan gebeuren er een paar dingen:
- Het calcium komt nu meer voor in het voedsel, en wordt als eerste opgenomen.
- Wanneer er genoeg calcium is opgenomen wordt de opname van calcium én magnesium (als neveneffect) geblokkeerd.
- Er zijn maar liefst vier hormonen (PTH, ADH, calcitonin, glucagon) die reageren op het calciumgehalte van het bloed. Wanneer het calciumgehalte stijgt krijgen de nieren de opdracht om meer calcium uit te scheiden, maar omdat de nieren geen onderscheid kunnen maken tussen calcium en magnesium wordt hiermee het, vaak toch al schaarse, magnesium weggespoeld.
Doordat paarden meer calcium krijgen dan vroeger treedt een magnesium-tekort dus eerder op, zelfs wanneer er voldoende magnesium in de voeding voorkomt en de calcium-magnesium-verhouding theoretisch in orde is.
Magnesium-tekort betekent dus niet perse dat er te weinig magnesium in de voeding van het paard zou zitten, maar dat hij gewoon een overschot aan mineralen krijgt. Ook wanneer de calcium/magnesium-verhouding in orde is kan bij een teveel aan mineralen toch een tekort aan magnesium ontstaan! De oplossing is dan niet méér magnesium voeren, maar juist de totale hoeveelheid mineralen reduceren. In principe heeft een paard naast gras,hooi en een goede liksteen geen extra mineralen nodig maar wel is het verstandig om de hoeveelheid mineralen middels een gewasonderzoek te testen.
Ongunstige binding
Magnesium is een ion, dat altijd gebonden zit aan een ander ion. Dat andere ion is echter niet geheel onbelangrijk! Een goedkope vorm is magnesiumsulfaat, dat helaas echter nauwelijks door het lichaam wordt opgenomen. Magnesiumoxide wordt al beter opgenomen, maar de beste (en duurste) vormen zijn die waarbij het magnesium is gebonden aan een eiwit: magnesium-chelaat. Omdat in de ingrediëntenlijsten slechts de "linkerhelft" van het ion wordt genoemd (Mg++) kun je slechts gissen over het "rechterdeel". Volgens bronnen op internet gaat het dan praktisch altijd om een goedkope, nauwelijks opneembare, versie van het "magnesium". Er is dus gemakkelijk een tekort mogelijk, ondanks voldoende "Mg++" in de voeding.
Vegetatie
Luzerne en klaver blijken weinig magnesium te bevatten. Van luzerne was al bekend dat het niet goed is voor hoefbevangen paarden, en het wat hogere eiwitgehalte werd altijd aangewezen als oorzaak. Inmiddels weten we dat eiwitten nauwelijks iets met hoefbevangenheid te maken hebben; waarschijnlijk is de slechte reputatie van luzerne ontstaan door het lage magnesiumgehalte. Paarden die voornamelijk luzerne te eten krijgen kunnen dus eerder een tekort aan magnesium oplopen.
Milieu
Volgens diverse onderzoekers (Kellon, Lindsey, Spangfors) spelen ook veranderde milieuomstandigheden een rol: "zure regen" blijkt een belangrijke factor waardoor magnesium uit de bodem verloren gaat en er dus minder magnesium kan worden opgenomen.
Ziekten
Uit recent onderzoek is gebleken dat veel paarden lijden aan een insulineresistentie, lijkend op type II diabetes bij mensen. Paarden die lijden aan een insulineresistentie hebben een grotere behoefte aan magnesium.
Bij mensen is het eveneens bekend dat veel diabetici een tekort hebben aan magnesium, terwijl magnesium juist de cellen gevoeliger maakt voor insuline en daarmee de kwaal vermindert. Om die reden krijgen veel diabetici magnesium voorgeschreven.
Symptomen
Een tekort aan magnesium kan leiden tot een aantal symptomen. De symptomen zijn ruwweg onder te verdelen in twee groepen: insulineresistentie en neuromusculaire problemen. Welke van die symptomen optreden hangt sterk af van het individu.
Insulineresistentie
Insuline
Koolhydraten worden door het spijsverteringssysteem omgezet in glucose, oftewel "bloedsuiker". Glucose is de belangrijkste brandstof van het lichaam. De glucosewaarde in het lichaam wordt gereguleerd door het hormoon insuline, dat de opname van glucose door de cellen bevordert. Wanneer de bloedsuikerwaarde te hoog wordt spreken we van "diabetes". Dit kan komen doordat het lichaam te weinig insuline aanmaakt, maar ook doordat de cellen niet goed meer reageren op insuline.
Een tekort aan magnesium maakt de lichaamscellen ongevoeliger voor insuline.
Uit verschillende recente onderzoeken (Pollit, Field and Jeffcott, Johnson) is gebleken dat veel paarden een verstoorde koolhydraatstofwisseling hebben: De cellen in het lichaam reageren niet meer goed genoeg op insuline. Er is dan steeds meer insuline nodig om de glucose te laten opnemen.
Wanneer paarden die lijden aan insulineresistentie een koolhydraatrijke maaltijd verorberen (graanproducten, melasse, gras dat rijk is aan fructaan dan loopt zowel het insuline- als glucosegehalte op tot abnormale hoogten. Dit is hetzelfde als wat er in het beginstadium gebeurt bij volwassen mensen die diabetes ontwikkelen. Het probleem is niet te weinig insuline (zoals bij het type diabetes waarbij je insuline moet spuiten) maar een ongevoeligheid voor insuline. Insulineresistentie wordt ook wel "Impaired Glucose Tolerance", ofwel "IGT" genoemd.
- Hoefbevangenheid
-
Insulineresistentie is iets dat nog maar kort geleden is ontdekt bij paarden, maar de link met hoefbevangenheid valt sterk op. Field and Jeffcott ontdekten dat paarden die hoefbevangen zijn geweest minder goed glucose (suiker) kunnen verwerken en lijden aan insuline-waarden die 4 keer hoger zijn dan normaal, wat duidt op een insulineresistentie.
Ondanks het feit dat insulineresistentie en hoefbevangenheid een duidelijk verband vertonen is nog niet precies duidelijk waarom dit verband er is. Er zijn twee theorieën: Professor C. Pollit denkt dat glucose-intolerantie tot gevolg heeft dat de witte lijn afsterft door gebrek aan glucose. Johnson denkt dat de glucose-intolerantie veranderingen van de bloedvaten veroorzaakt op een manier die vergelijkbaar is met de invloed van diabetes op de menselijke bloedvaten. De aderen worden bovendien gevoeliger voor thromboxane en zullen daardoor gemakkelijker samentrekken. Dit laatste lijkt een belangrijke factor te zijn bij het ontstaan van hoefbevangenheid: De beginfase van hoefbevangenheid, waarbij de bloedvaten samentrekken en de bloedsomloop wordt verhinderd was al door andere onderzoekers beschreven.
Hoe dan ook, voor jezelf als paardeneigenaar is dit slechts een academische kwestie. Feit blijft dat er een sterke link bestaat tussen insulineresistentie, magnesiumtekort, en hoefbevangenheid. Vele onderzoekers rapporteren inmiddels buitengewone successen wanneer toediening van magnesium deel uitmaakt van de behandeling van hoefbevangen paarden.
Zie voor meer informatie ook onze artikelen over Hoefbevangenheid en Fructaan.
|
Hallo Frans en Ilona, Via deze meel wil ik jullie toch even laten weten hoe verschrikkelijk blij ik ben met jullie informatie via de site van Paard en Hoef natuurlijk. Vooral jullie laatste informatie over het geven van magnesium aan hoefbevangen paarden is denk ik toch wel de laatste redding geweest van mijn ene shetlandpony, die al eerder een paar keer 'zo maar' hoefbevangen is geweest, en die vanaf de zomer af en aan hoefbevangen was aan 4 hoeven, terwijl ze alleen hooi kreeg. Ik wist me echt geen raad meer, heb ook verschillende homeopatische medicijnen en kruiden e.d. gegeven, zonder lange-termijn resultaat, op het moment zelf knapte ze weliswaar snel op, maar kreeg vervolgens weer een nieuwe bevangenheidsaanval. Na de nieuwe info op jullie site gelezen te hebben, ben ik ongeveer de tweede week van januari begonnen met het magnesium. En het is ongelooflijk hoe snel ze na een week of 2 begon op te knappen! Niet alleen dat ze weer beter begon te lopen, haar hoeven niet meer warm waren en dat ze niet meer stond te wiebelen van de ene hoef naar de andere, maar ze werd gewoon helemaal weer veel vrolijker, pinnig zoals een shet kan zijn en heel beweeglijk in de paddock, terwijl ze daarvoor als een zielig hoopje alleen maar de hele dag op één plekje stond. Ze vliegt in de grote bak weer met 100 km per uur heen en weer en bokken en gewoon blij en vrolijk achter de andere paarden aan. Zo heb ik haar echt máánden niet meer gezien. Het is nu bijna half maart, ze krijgt het nu bijna 8 weken en ze is NIET meer bevangen geweest. Ik durf nu heel langzaam een beetje zeker ervan te zijn dat het magnesium bij haar 'aanslaat' en dat zij er echt baat bij heeft. Groetjes, Catinka van Buschbach |
- Vetopslag
- De hoge insulinewaarde zorgt voor een vetopslag op "vreemde" plaatsen, zoals in de manenkam ("harde nek") en bij de staartaanzet. De hoge insuline-waarde verhindert de afbraak van dit vet, zelfs als het paard op een zwaar dieet wordt gezet.
- Luiheid
- Paarden die lijden aan insulineresistentie zijn vaak moeilijk in beweging te krijgen.
- Huidproblemen
- Huidproblemen worden ook veelvuldig gerapporteerd bij paarden die lijden aan insulineresistentie. Verwondingen genezen langzamer, en schimmels krijgen meer kans.
Als je meer wilt weten over insulineresistentie, bezoek dan onze pagina over insulineresistentie.
Neuromusculaire problemen
Magnesium is sterk betrokken bij het neuromusculair functioneren. Bij een tekort aan magnesium zijn de spieren de eerste plaats waar de hoeveelheid magnesium zal afnemen.
Calcium speelt een rol bij het aanspannen van de spieren, magnesium is nodig om de spieren weer in de rusttoestand te laten terugkeren.
- Nerveusheid
- Magnesiumtekorten uiten zich snel in nerveusheid en een onvermogen om te ontspannen. Voor de eigenaar lijkt het vaak alsof het paard niet mee wil werken.
- Spierpijn
- Het onvermogen om spieren te ontspannen leidt vaak tot spierpijn en overgevoeligheid.
- Spiertrillingen
- Spiertrillingen wijzen op een gestoorde prikkeloverdacht. Ook hartritmestoornissen (hartkloppingen) zijn vaak een teken van een magnesiumtekort.
- Spierbevangenheid
- Een overschot aan calcium of een tekort aan magnesium kan bovendien leiden tot het tijdelijk "op slot gaan" van de spieren: "Recurrent Exertional Rhabdomyolosis" of "RER".
Diagnose
Diagnose, los van de symptomen, blijkt lastig. Er zijn drie methoden:
- Bloedplasma-waarde. De magnesium-waarde in het bloed zegt iets over het magnesium-gehalte van de laatste maaltijd maar niets over de magnesium-waarden in het spierweefsel. Wanneer er al langere tijd een magnesium-tekort heerst stoppen de nieren met het uitscheiden van magnesium waardoor de bloedwaarde weer normaal of zelfs hoog kan worden, terwijl er nog steeds een tekort is in de spieren. Hoe dan ook, in de literatuur worden normale waarden genoemd van 2.2-2.7mg/dl, komt de waarde onder de 2.0mg/dl dan is er sowieso sprake van een tekort.
- Urine-waarde. De magnesium-waarde van urine is een wat betere indicator, want een lage waarde betekent dat de magnesiumopname al langere tijd gering is.
- Spierbioptie. De beste diagnose kun je echter stellen wanneer je een spierbioptie laat uitvoeren en het spierweefsel onderzoekt op magnesiumwaarde.
De bepaling van de magnesiumwaarde door metingen uit te voeren blijkt dus lastig. Het beste kun je daarom uitgaan van de symptomen. Een tijdelijke "magnesium-kuur" is niet schadelijk en kan worden gebruikt om te onderzoeken of de symptomen verminderen. Als dat zo is kun je na een initiele herstel-dosis overgaan op een onderhoudsdosis.
Behandeling
Behandeling van een (vermoed) magnesium tekort brengt geen risico's met zich mee wanneer je met beleid te werk gaat. Magnesium is niet giftig en een teveel wordt simpelweg door de nieren uitgescheiden. Bij erg hoge doseringen verandert magnesium de pH in de darmen. Bij langdurig gebruik kan een overschot aan magnesium osteoporose veroorzaken. Het beste kun je magnesium dan ook aanbieden gedurende een "uitprobeerperiode" van enkele weken om te zien of het enig effect heeft.
Magnesium is niet slecht voor de nieren, maar het uitscheiden van een overdosering kan een probleem zijn wanneer de nierfunctie ernstig is aangetast. In geval van een aangetaste nierfunctie mag je magnesiumpreparaten uitsluitend geven met goedkeuring van een arts.
Toedienen doe je volgens onderstaand stappenplan:
- Schaf een goed magnesium-supplement aan. Het is hierbij belangrijk dat er zo min mogelijk calcium in het supplement zit, omdat calcium de opname van magnesium zal verhinderen. Verder is het belangrijk dat het om een goed opneembare vorm van magnesium gaat. Er zijn twee hoofdgroepen:
- Anorganisch magnesium
Hieronder vallen magnesium-oxide, -sulfaat, -citraat, -carbonaat, - chloride, -fostaat, etc. De opname van deze magnesiumbindingen varieert van redelijk tot slecht. De slechter opneemvare vormen (zoals magnesium-fosfaat) hebben bijwerkingen en werken vaak laxerend, en zachte mest zorgt nou juist voor een groter magnesium-verlies! Ook kunnen deze bindingen de pH in de darmen veranderen. De slechte opname kan niet worden gecompenseerd door de dosering te verhogen, mede vanwege de ongunstige bijwerkingen. - Organisch magnesium
Dit zijn de magnesium-chelaten, bindingen tussen magnesium en een organische stof (aminozuur). Hieronder vallen verbindingen als magnesium-alphaketagluconate, -aspartate, -glycinate, -lysinate, -orotate, -taurate, etc. De opname van deze magnesiumbindingen is zeer goed en ze hebben weinig tot geen bijwerkingen. Wel zijn deze preparaten wat duurder dan de anorganische preparaten. Via onze website kunt u magnesium-chelaat bestellen. Lees hier meer over Magnesium-chelaat.
- Anorganisch magnesium
Staak de verstrekking van alle mineralen. Dus geen krachtvoer (dat was sowieso al niet goed in geval van hoefbevangenheid), geen liksteen, en geen enkele andere toevoeging, gewoon gras of, liever nog, hooi. Het is vooral belangrijk om het calciumgehalte gedurende deze periode zo laag mogelijk te houden.
De hoeveelheid magnesium is afhankelijk van het soort magnesium en de concentratie:
Anorganisch magnesium
Verstrek dagelijks 3 (kleine pony) tot 12 gram (groot paard) netto van het magnesium uit het magnesium supplement (dus bij een kleine pony wordt dit 30 gram als de concentratie magnesium 10% is).Organisch magnesium
Organisch magnesium (chelaat) wordt zo goed opgenomen dat je kan volstaan met een kwart van de dosering van anorganisch magnesium: Iets minder dan 1 gram voor een kleine pony tot 3 gram voor een groot paard. Als de concentratie magnesium 10% is kom je dus uit op 8 tot 30 gram.
Houd deze dosering gedurende 3 tot 6 weken aan.
Evalueer de status van de symptomen. Je moet nu een verbetering kunnen zien. Wanneer er geen verbetering optreedt was er waarschijnlijk geen sprake van een magnesiumtekort en kun je de behandeling beter staken.
Na het optreden van een verbetering halveer je de dosis en ga je 6 tot 8 weken hiermee door.
Stel nu een dieet op waarbij alle mineralen in normale verhouding en hoeveelheid voorkomen. Je hebt als het goed is nu een idee hoe het tekort aan magnesium kon ontstaan, pas het dieet zodanig aan dat dit tekort niet meer zal optreden.
Veelgestelde vragen
Ik heb een magnesium-preparaat gekocht. Hoe weet ik of het goed is?
Puur Magnesium is ongeschikt om te voeren: Magnesium voor consumptie bestaat altijd uit een verbinding tussen magnesium en "wat anders". Dat "andere" is bepalend voor de mate waarin magnesium kan worden opgenomen: magnesium-oxide is vrij goed bruikbaar, magnesium-chealaat nog beter. Magnesium-fosfaat of - sulfaat is daarentegen nauwelijks bruikbaar. Wat ook belangrijk is, is of er meerdere mineralen in het preparaat zitten. Met name calcium blokkeert de magnesiumopname en mag dus niet of nauwelijks in het preparaat voorkomen.
Hoe kan ik aan een goed magnesium-preparaat komen?
We kregen deze vraag vrij vaak; het blijkt erg lastig te zijn om aan een goed magnesium-product te komen. Wij zijn dan ook op zoek gegaan naar een leverancier en hebben na veel speurwerk een buitenlandse fabrikant gevonden die bereid was om ons magnesium-chelaat ter beschikking te stellen. Lees hier meer over Magnesium-chelaat.
Als ik stop met het geven van calcium, krijgt mijn paard daar dan geen tekort van?
Het is uiterst onwaarschijnlijk dat je paard in een paar weken tijd een tekort ontwikkelt aan calcium. Calcium komt sowieso voldoende voor in ruwvoer en hoeft eigenlijk nooit bijgevoerd te worden. De overmaat aan calcium heeft meegewerkt aan het ontstaan van een magnesiumtekort, en heeft je paard uiteindelijk dus geen goed gedaan. Zonder die extra calcium is je paard echt beter af.
Ik voer mijn paard een natuurlijk mineralen preparaat. Hoe kan daar nou iets mee mis zijn?
"Natuurlijk" zegt niets: ook de zeer giftige kwikzouten zijn volkomen natuurlijke mineralen. In de mergelgrotten van Limburg vindt je andere mineralen dan in de Noordzee, maar beide mengsels kun je "natuurlijk" noemen. Een paard is echter geëvolueerd om vegetatie te eten, vegetatie waarin de mineralen vanzelf in de juiste hoeveelheden en verhoudingen voorkomen. Alles wat je toevoegt is per definitie onnatuurlijk en kan de juiste verhoudingen verstoren.
Bronvermeldingen
Mineral deficiencies, Katy Watts,http://www.safergrass.org/Minerals.htm
The role of magnesium in equine nutrition and laminitis, Eleanor Kellon, VMD & Linsey McLean http://www.naturalhorsetrim.com/Magnesium_posts.htm
Magnesium and Founder, Melyni Worth PhD http://holistichorse.com/newsletter/31magnesium.html
Magnesium: Founder/ RER and Behavior, Melyni Worth PhD http://www.foxdenequine.com/faqs.htm#mag
Some aspects of feeding the endurance horse, Per Spangfors http://www.ker.com/library/advances/143.pdf
Diabetes In Horses, Ken Marcella, DVM http://petcaretips.net/diabetes_horse.html
Magnesium, Krispin Sullivan http://www.krispin.com/magnes.html
