- Waarom deze test
- Opzet van het onderzoek
- Touwhalster
- Bosal
- Sidepull
- Stoffen rijhalster
- Cook
- LibraRopeBridle
- Leren hoofdstel
- Stalhalster
- Mechanische hackamore
- Effect teugelplaatsing
- Conclusies
- Plaatsing neusriem
- Bitloze instructie
- Veelgestelde vragen
Het bitloos rijden mag zich in een toenemende populariteit verheugen. Dat blijkt ook al uit de frequentie waarmee onze pagina over bitloos rijden wordt opgevraagd. Fabrikanten en doe-het-zelvers zijn dan ook fanatiek bezig met het bedenken van allerhande bitloze constructies. Een vergelijkend onderzoek was er echter nog niet, dus het werd tijd voor ons om eens nader te kijken naar de diverse bitloze optomingen.
Waarom deze test
De test is eigenlijk voortgevloeid uit de discussies op het forum. Er komen steeds meer rijhalsters op de markt, met allerlei vernuftige constructies die volgens de makers nóg betere signalen door zouden geven. Tijdens het vergelijken van de diverse constructies door de deelnemers van het forum blijkt dat de natuurkundige verklaringen voor de werking zeer uiteen lopen. Zo zouden onder de kin gekruiste teugels "duwkrachten" aan de tegenoverliggende kant van de neus uitoefenen, hetgeen het paard, mits gevoelig voor wijken voor druk, een betere bestuurbaarheid zou geven. Wij waren daar niet zo zeker van, maar de natuurkundige theorieën over katrollen en hefbomen boden weinig overtuigingskracht. Tijd dus voor een proefondervindelijk onderzoek.
Opzet van het onderzoek
Het ligt voor de hand om de halsters op een levend paard uit te proberen, maar we denken dat dit niet zo veel duidelijkheid zou scheppen. Paarden zullen waarschijnlijk het beste reageren op een halster waarmee geoefend is en waaraan ze gewend zijn, en bovendien is het nog maar de vraag of ze dan reageren op het halster of op de, vaak onbewuste, been- en gewichtshulpen.
Kunstpaard
Om deze problemen te ondervangen besloten we gebruik te maken van een "kunstpaard". Na wat noeste knutselarbeid was "Schuimpie" geboren, een paard dat supergevoelig is maar niet kan "wijken voor druk". Het paard, of liever gezegd hoofd, is dan ook gemaakt van schuimrubber. Het schuimrubber laat door de mate van indrukken perfect zien wáár precies krachten optreden zodra er aan de teugels wordt getrokken. Dit is door de opzet dan ook niet zozeer een kwantitatieve test (we meten geen teugeldruk) maar wel een kwalitatieve test (waar precies werkt het halster in?).
De opzet van de test is eenvoudig doch doeltreffend. Schuimpie krijgt het halster om, waarna we een foto maken voor we kracht op de teugels zetten, en een andere foto terwijl we met wat meer kracht aan de teugels trekken. Aan de mate waarin de invering van het schuimrubber verandert kunnen we dan goed zien waar de krachten op het paardenhoofd worden losgelaten.
In deze test spreken we over het "aan de teugels trekken". Dit suggereert wellicht dat je bij rijhalsters hard aan de teugels zou moeten trekken, maar dat is allerminst de bedoeling. Waar geschreven staat "aan de teugels trekken" gelieve te lezen "de teugels voorzichtig vragen, niet meer dan nodig is om een reactie te verkrijgen". In de test hebben we soms wat harder aan de teugels moeten trekken om goed te kunnen zien waar deze krachten terecht komen.
Discriminatie
Behalve de mate van invering wilden we ook weten hoe goed het halster in staat is om verschillende manoeuvres duidelijk te discrimineren. Hoewel het aantal subtiele nuances in communicatie ongetwijfeld ontelbaar zal zijn hebben wij ons beperkt tot de drie belangrijkste signalen:
- Aannemen van één teugel
- Trekken aan één teugel worden over het algemeen als besturingssignalen beschouwd (lateral flexion). Als we de teugel naar links trekken willen we graag dat het paard naar links gaat, en naar rechts natuurlijk precies omgekeerd. Het liefst zien we voor de besturingssignalen een zoveel mogelijk asymmetrische inwerking op het hoofd. De plekken die indrukken terwijl we de teugel naar links vragen moeten liefst zo min mogelijk indrukken als we de teugel naar rechts vragen, en omgekeerd geldt natuurlijk hetzelfde. Plekken die bij beide signalen even ver indrukken kunnen we namelijk beschouwen als "ruis", ze hebben voor wat het paard betreft geen informatieve lading en werken slechts verstorend.
- Aannemen van beide teugels
- Aannemen van beide teugels wordt over het algemeen beschouwd als een ophouding, of een signaal om verzameling te vragen (vertical flexion). Het liefst willen we dat de plekken die indrukken ándere plekken zijn als de plekken waarmee we laterale besturingscommando's geven. We kunnen dan immers beide signalen onafhankelijk van elkaar gebruiken. Bijremmen terwijl je de bocht omgaat, of tijdens het vragen van verzameling ook nog links- of rechts te kunnen sturen.
We hebben dan ook bij de beoordeling goed opgelet in hoeverre de halsters in staat zijn om de diverse besturingssignalen op geïsoleerde plekken over te brengen.
Testprocedure
In de praktijk bleek dat de testopzet wat verfijnd moest worden om heldere resultaten te krijgen. De meeste halsters vertonen namelijk de neiging om ietwat te schuiven of te verdraaien als je van de ene naar de andere manoeuvre wisselt. Op de foto's krijg je dan geen duidelijk beeld waar precies de teugelkrachten terecht komen. Om dit probleem te ondervangen hebben we de volgende procedure gevolgd: We trekken eerst vrij licht aan de teugels zodat het halster zich kan zetten, en pas daarna maken we de eerste foto. Daarna, zonder het halster te verschuiven, trekken we wat harder aan de teugels en maken ondertussen de tweede foto. Op deze manier krijgen we twee foto's die over elkaar heen kunnen worden geprojecteerd, waarbij het halster nauwelijks van plaats verschuift maar waarin de verandering van de mate waarin het schuimrubber inveert goed zichtbaar is.
Wat we dus feitelijk hebben gemeten is de plek en de mate van drukverandering op het paardenhoofd als functie van de kracht die op de teugel wordt uitgeoefend.
Iedere test bestaat uit drie onderdelen:
- Teugel naar rechts (van de camera af)
- Bij dit onderdeel heb je goed zicht op de "actieve" kant van het paardenhoofd wanneer er aan één teugel wordt getrokken. Je ziet de linkerkant van het hoofd, terwijl aan de rechterteugel wordt getrokken. Hoewel je een paard van alles kan leren is het erg logisch om aan de linkerkant van het hoofd te drukken als je het hoofd naar rechts wilt bewegen. Dit komt ook het meest overeen met het principe van wijken voor druk.
- Teugel naar links (naar de camera toe)
- Bij dit onderdeel heb je goed zicht op de "passieve" kant van het paardenhoofd wanneer er aan één teugel wordt getrokken. Je ziet de linkerkant van het hoofd, terwijl aan de linkerteugel wordt getrokken. Hoewel je een paard van alles kan leren wordt het over het algemeen wenselijk beschouwd dat we geen druk uitoefenen op de linkerkant van het hoofd als we het hoofd naar links willen bewegen. Als er toch ergens druk wordt uitgeoefend dan moet dat natuurlijk op een andere plaats zijn dan wanneer de teugel naar rechts wordt getrokken, want anders geeft deze "drukplek" geen onderscheid tussen links en rechts en is derhalve "ruis".
- Teugels naar achteren
- Bij dit onderdeel wordt gekeken waar er krachten optreden als de teugels naar achteren worden getrokken. Dit is een besturingssignaal dat doorgaans wordt geassocieerd met "stoppen" en/of "hoofd omlaag" en/of "verzameling vragen". Het liefste zien we in dit onderdeel dat de krachten die worden uitgeoefend duidelijk anders zijn dan de krachten als gevolg van het trekken aan één teugel. Hoe beter de discriminatie van de verschillende besturingscommando's, hoe duidelijk de communicatie op het paard over komt, en hoe meer we in staat zullen zijn verschillende besturingscommando's te combineren.
Voor de duidelijkheid zijn de foto's over elkaar heen geprojecteerd. Door met de muis over de afbeelding te bewegen krijg je de "aangetrokken teugel"-variant te zien.
Touwhalster
Touwhalsters zijn zo'n beetje de klassieke rijhalsters. Ze zijn eenvoudig en goedkoop te maken. Bij veel natural horsemanship stromingen worden ze gebruikt, voor zowel het grondwerk als het rijwerk.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer de teugel naar rechts wordt bewogen zien we dat er aan de gehele linkerkant van de neus druk wordt uitgeoefend, en dat die druk zich voornamelijk concentreert rond de onderkaak.
Linkerteugel
Wanneer de teugel naar links wordt bewogen zien we dat er aan de linkerkant van het hoofd nauwelijks druk wordt uitgeoefend.
Beide teugels
Wanneer aan beide teugels wordt getrokken zie je dat de kracht zich praktisch alleen op het neusgedeelte concentreert.
Conclusie
Het touwhalster slaagt er prima in om de verschillende stuursignalen van elkaar te onderscheiden. De plekken waar druk wordt uitgeoefend zijn voor een paard behoorlijk intuïtief, in het bijzonder wanneer het paard heeft geleerd te "wijken voor druk".
Bosal
De bosal is de klassieker onder de bitloze optomingen. De indianen maakten er veelvuldig gebruik van. De stugge "ring" rond de neus is gemaakt van rawhide (leer) en de teugels zijn van staart- of manenhaar. Een bosal hoort precies bij het paard te passen, maar het hier geteste exemplaar had eigenlijk niet helemaal de goede pasvorm voor Schuimpie waardoor de bosal in rust ietwat "opwipte". Desondanks hebben we de bosal toch getest; in de praktijk zal het bij een goede pasvorm nog beter werken.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer de teugel naar rechts wordt bewogen drukt de ring tegen de linkerkant van de onderkaak. Op de neus zelf wordt nauwelijks druk uitgeoefend.
Linkerteugel
Wanneer de teugel naar links wordt bewogen komt de hele linkerkant vrij van het paardenhoofd en opent als het ware de deur naar de linkerkant.
Beide teugels
Wanneer aan beide teugels wordt getrokken zie je dat de kracht zich praktisch alleen op het neusgedeelte concentreert.
Conclusie
De Indianen hadden het goed bekeken. De bosal geeft zeer goed discriminerende signalen en geen waarneembare "ruis". Naar links is een duwtje tegen de rechterkaak, bij rechts precies andersom, en vertical flexion is druk op de neus. Wanneer het paard heeft geleerd te "wijken voor druk" zal de bosal niets aan duidelijkheid te wensen overlaten.
Sidepull
Een sidepull is een optoming waarbij, zoals de naam al zegt, de teugels aan de zijkant vast zijn gemaakt.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer de rechterteugel naar rechts wordt bewogen zien we dat de druk voornamelijk op de neus terechtkomt. Aan de zijkant van de neus komt nauwelijks enige druk.
Linkerteugel
Wanneer de linkerteugel naar links wordt bewogen zien we dat er vrij veel druk op de neus terechtkomt. Eigenlijk is er niet zoveel verschil tussen trekken aan de linker- en rechterteugel.
Beide teugels
Bij trekken aan beide teugels komt de druk gelijkmatig op de neus terecht.
Conclusie
Het discriminerend vermogen van deze optoming is zeer slecht, want wat je ook doet, het resulteert altijd in druk op de neus. Daarbij is het materiaal waarvan de optoming is gemaakt dermate stug dat veel onderdelen meebewegen en derhalve "ruis" produceren. Het lijkt ons geen optoming waarmee je gemakkelijk subtiele signalen kan geven.
Stoffen rijhalster
Dit rijhalster lijkt verdacht veel op een normaal halster, alleen zitten de teugels vast aan een schuifstuk dat door de ringen aan de zijkant loopt.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer de teugel naar rechts wordt bewogen drukt het hoofdstel tegen de linkerkant van het hoofd. Dat is prima, maar helaas ontstaat hierbij ook veel druk óp de neus. Voor een deel is dit het gevolg van de stropwerking die de teugel door het ringetje uitoefent, voor een ander deel door de vrij hoge bevestiging van de teugels.
Linkerteugel
Wanneer de teugel naar links wordt bewogen zien we dat er geen druk aan de linkerkant van het hoofd wordt uitgeoefend, maar er ontstaat wel vrij veel druk op de neus, voor een deel zelfs ook aan de linkerkant van de neus. Gedeeltelijk is dit het gevolg van de stropwerking die de teugel door het ringetje uitoefent, voor een ander deel door de vrij hoge bevestiging van de teugels.
Beide teugels
Hierbij ontstaat druk op de neus, wat prima is, maar door de stropwerking wordt de gehele neusriem aangesjord, waardoor ook druk tegen de zijkanten van de neus ontstaat.
Conclusie
De discriminatie tussen de verschillende teugelbewegingen is ronduit slecht: alles resulteert in druk op de neus, en bij zowel het remmen als het sturen ontstaat druk tegen de zijkant van de neus. Door het vrij stroeve materiaal en de vrij scherpe bocht die het teugel-tussenstuk moet maken opent de eenmaal aangetrokken neusriem tamelijk moeizaam. Na het loslaten van de teugels is het alsof de rem blijft hangen. Dit halster is beslist geen aanrader.
Cook
Het Cook-bitless-bridle is vrij bekend. Velen zijn er enthousiast over, maar over hoe het nou precies werkt waren de meningen verdeeld. De teugels lopen kruislings, en lopen hierbij door een ringetje. De gedachte hierachter is dat de binnenteugel hierbij druk uitoefent op de buitenkant van het hoofd, waardoor je het hoofd de goede kant op duwt.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer we aan de rechterteugel trekken zien we dat, zoals verwacht, druk wordt uitgeoefend op de tegenoverliggende zijde van het hoofd waar de teugel de onderkaak passeert. Deze plek ligt vrij ver naar achteren. Maar, en dat ligt wat minder voor de hand, de teugel oefent ook een trekkracht uit op het ringetje, waardoor er een vrij forse inwerking op de neus plaatsvindt. Bovendien wordt er ook enige druk achter het linkeroor overgebracht, omdat dat de plek is waar de rechterteugel is bevestigd. Ter hoogte van de zijkant van de neus wordt in verhouding weinig druk overgebracht.
Linkerteugel
Wanneer de teugel naar links wordt bewogen zien we dat, zoals natuurkundig gezien al te voorspellen was, er meer gebeurt dan dat de teugel door het ringetje glijdt: de kracht wordt verdeeld en het ringetje wordt daarbij naar achteren getrokken. Hierbij ontstaat enige druk op de linkerkant van de neus, wat eigenlijk de verkeerde kant is. Verder wordt het neusstuk als het ware aangesnoerd door de stropwerking van de teugel die door het ringetje loopt. Ook ontstaat hierbij weer enige druk achter de oren, een gevolg van de teugelbevestiging.
Beide teugels
Wanneer beide teugels worden aangetrokken komt de druk voor het grootste deel op het neusstuk terecht. Maar, omdat de teugels door een ringetje lopen, komt er ook druk aan weerskanten van de onderkaak, iets wat een paard niet intuitief zal aanmoedigen om vaart te verminderen. Omdat de teugels doorlopen en vastzitten aan het stuk dat achter de oren loopt ontstaat er ook enige druk achter de oren, wat net andersom is als bij de meeste andere optomingen.
Conclusie
De veelbelovende constructie met de kruislings lopende teugels zorgt niet alleen voor een "duwende werking" aan de buitenkant, maar door de kracht die op het ringetje wordt uitgeoefend ontstaat er tevens een vrij forse kracht op de neus. Aan de mate van indrukking van het schuimrubber is te zien dat die werking op de neus minstens zo groot was als de duwende werking tegen de onderkaak.
Alle teugelbewegingen hadden eigenlijk allemaal hetzelfde effect: Druk op de neus, en druk tegen de onderkaak. De discriminatie tussen sturen en remmen is dus tamelijk ongunstig. De druk die bij de diverse bewegingen achter de oren ontstaat lijkt ons geen doelbewuste keuze maar het onvermijdelijke gevolg van dit ontwerp.
LibraRopeBridle
De LibraRopeBridle is een niet-commercieel Nederlands ontwerp, technisch sterk gelijkend op het Cook-halster. Ook hier weer de gekruiste teugels die via een ringetje naar de tegenovergestelde kant lopen en daar bevestigd zijn aan het gedeelte dat achter de oren loopt.
We hebben twee uitvoeringen getest: de ene van vrij stug touw van 8mm, de ander van soepel 6mm koord. Hoewel het geen onderdeel van het ontwerp is, is bij beide uitvoeringen door de eigenaar een bescherming (bontje) voor de neus aangebracht.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer de teugel naar rechts wordt bewogen zien we dat er een vrij forse inwerking op de neus plaatsvindt, met een vrij sterke neiging om zijdelings weg te draaien. Omdat de teugel kruislings loopt ontstaat er bovendien druk op de onderkaak aan de linkerkant. Op zich goed, maar omdat de teugel doorloopt naar het gedeelte achter de oren ligt deze druk op de onderkaak vrij ver naar achteren, en bovendien wordt er ook druk achter het linkeroor overgebracht. Ter hoogte van de zijkant van de neus wordt in verhouding weinig druk overgebracht.
Linkerteugel
Wanneer de teugel naar links wordt bewogen zien we dat, zoals natuurkundig gezien al te voorspellen was, dat er meer gebeurt dan dat de teugel door het ringetje glijdt: de kracht wordt verdeeld en het ringetje wordt daarbij naar achteren getrokken. Hierbij ontstaat, naast het verschuiven van het halster, druk op de linkerkant van de neus, wat eigenlijk de verkeerde kant is. Verder wordt het neusstuk als het ware aangesnoerd door de stropwerking van de teugel die door het ringetje loopt.
Beide teugels
Wanneer beide teugels worden aangetrokken komt de druk voor het grootste deel op het neusstuk terecht. Maar, omdat de teugels door een ringetje lopen, komt er ook druk aan weerskanten van de onderkaak, iets wat een paard niet intuitief zal aanmoedigen om vaart te verminderen. Omdat de teugels doorlopen en vastzitten aan het stuk dat achter de oren loopt ontstaat er ook enige druk achter de oren, wat net andersom is als bij de meeste andere optomingen.
Conclusie
De LibraRopeBridle had tijdens de test een hinderlijke neiging tot verschuiven. De ontwerper van het hoofdstel beschouwt dit als een voordeel: "het leert de ruiter af om te hard aan de teugels te trekken." Bij beide uitvoeringen van de constructie zien we precies dezelfde bewegingen, dus de gekozen materialen hebben geen invloed op de testresultaten.
Evenals bij het Cook halster zorgde de constructie met het ringetje niet alleen voor een "duwende werking" aan de buitenkant, maar ook voor een stropwerking waarbij een vrij forse kracht op de neus ontstaat. Door de bontjes was het niet goed te meten, maar onze indruk was dat die werking op de neus minstens zo groot was als de duwende werking tegen de onderkaak.
Alle teugelbewegingen hadden eigenlijk allemaal hetzelfde effect: Druk op de neus, en druk tegen de onderkaak. De discriminatie tussen sturen en remmen is dus tamelijk ongunstig. De druk die bij de diverse bewegingen achter de oren ontstaat lijkt ons geen doelbewuste keuze maar het onvermijdelijke gevolg van dit ontwerp.
De constructie, die voornamelijk uit koord bestaat, lokt een vergelijk met het eveneens uit koord bestaande touwhalster uit. Ten opzichte van een touwhalster zien we eigenlijk een slechtere discriminerende werking tussen de diverse teugelhulpen, en van een verbeterde "duwende werking" tegen de buitenkant van het hoofd is geen enkele sprake... De constructie produceert een mengelmoes aan drukpunten en heeft een sterke neiging tot verschuiven.
In de praktijk zal er (hopelijk) minder hard aan de teugels worden getrokken dan wij deden. Je mag echter aannemen dat de druk zich in dezelfde verhoudingen blijft verdelen over het hoofd, en de discriminatie tussen de verschillende teugelbewegingen hetzelfde blijft, ongeacht de teugeldruk.
Leren hoofdstel
Ook bij dit leren bitloze hoofdstel lopen de teugels kruislings via ringen, maar de ringen zitten hier aan losse tussenstukken zodat ze wat lager hangen dan bij de andere "teugel-door-ring" hoofdstellen.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer er aan de rechterteugel wordt getrokken drukt het hoofdstel tegen de linkerkant van het hoofd. De grootste druk wordt hierbij uitgeoefend op de onderkaak, omdat de rechterteugel over de onderkaak naar de linkerkant van het hoofdstel loopt. Ook ontstaat er enige druk op de neus.
Linkerteugel
Wanneer er aan de linkerteugel wordt getrokken blijft de linkerkant van het hoofd vrij van druk. Wel ontstaat er enige druk op de neus als gevolg van de kracht die op het ringetje wordt uitgeoefend.
Beide teugels
Wanneer aan beide teugels wordt getrokken wordt de meeste druk uitgeoefend op de neus, maar er ontstaat ook enige druk tegen beide zijden van de onderkaak. Dit komt door de "stropwerking" als gevolg van de teugels die door het ringetje glijden en zo het hele gedeelte rond de neus als het ware aansnoert.
Conclusie
Dit hoofdstel heeft een redelijk goede discriminerende werking. Hoewel ook dit hoofdstel door de kruislingse constructie enige last heeft van de zogenaamde stropwerking is dit beduidend minder dan bij de andere hoofdstellen met vergelijkbare constructie. Dit komt doordat de ringen via tussenstukken bevestigd zijn, waardoor de teugels een minder scherpe bocht hoeven te maken en daardoor meer van de kracht naar de beoogde plek wordt geleid. Ook "opent" het hoofdstel hierdoor snel en soepel wanneer de teugel wordt losgelaten. Het hoofdstel zit bijzonder stabiel op het hoofd, zonder neigingen tot draaien of schuren.
We denken dat dit hoofdstel nog wel eens beter zou kunnen werken wanneer er een begrenzing op de teugel zou worden geplaatst, zodat de teugels niet meer zover door de ringen kunnen glijden dat ze een aansnoerende werking uitoefenen. Dan zou bij het trekken aan beide teugels geen verwarrende druk meer tegen de zijkanten van de onderkaak worden gegeven. Verder is dit een van de betere optomingen in onze test.
Stalhalster
Een stalhalster heeft iedereen wel ergens liggen. De eerste pogingen om bitloos te rijden worden dan ook vaak met een stalhalster ondernomen. Maar, zijn die stalhalsters wel geschikt als rijhalster?
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Bij trekken aan de rechterteugel zien we dat de druk voornamelijk op de neus terechtkomt. Van een duwende kracht tegen de linkerkant van het hoofd is nauwelijks sprake. Het metalen verbindingsstuk raakt het hoofd niet eens! Alleen aan de bovenkant van de neus is er enige inwerking naar rechts toe, en wellicht een klein beetje bij de onderkaak.
Linkerteugel
In het ideale geval zou er bij trekken aan de linkerteugel niets aan de linkerkant van het hoofd mogen gebeuren. Er is echter duidelijk te zien dat er behoorlijk wat druk wordt uitgeoefend aan de linkerkant op de neus. Het lijkt er dan ook op dat de druk die aan de rechterkant wordt geproduceerd om de neus naar links te krijgen wordt tegengewerkt door de druk die aan de linkerkant ontstaat. Wat er netto overblijft is "druk op de neus".
Beide teugels
Wanneer aan beide teugels wordt getrokken zie je dat de kracht wederom voornamelijk op de neus wordt geconcentreerd. Maar alles beweegt zo'n beetje mee wat veel "ruis" produceert.
Conclusie
Het zal waarschijnlijk niemand echt verbazen: Het stalhalster, niet ontworpen om mee te rijden, komt bijzonder slecht door deze test. Het discriminerende vermogen is nihil, praktisch iedere teugelhulp resulteert telkens in hetzelfde: druk op de neus. Voor het paard is onderscheid dus nauwelijks mogelijk. Daarbij bewegen zowat alle onderdelen mee, wat het voor het paard nog lastiger maakt om uit de wirwar van veranderingen aan zijn hoofd op te maken welk signaal nou eigenlijk de gewenste informatie bevat. Voor een paard dat goed reageert op "wijken voor druk" zal de intuitive reactie bij zowat iedere teugelhulp bestaan uit stoppen, want dat is immers een logische handeling als je druk tegen je neus voelt.
Hackamore
Een hackamore hebben we niet getest omdat het geen paardvriendelijk alternatief is voor een bit. Zie ook onze pagina over bitloos en de hackamore
Teugelplaatsing
Bij deze test ging het niet zozeer om de beoordeling van dit halster, maar om te onderzoeken wat het effect is van de teugelplaatsing. We hebben voor deze test een vrij soepel stalhalster gebruikt.
In de bovenste rij zijn de teugels aan de zijkant bevestigd (zoals bij een sidepull), en in de onderste rij zijn de teugels aan de onderkant bevestigd (zoals bij een touwhalster). Door met de muis verticaal over de plaatjes van beide rijen te bewegen kun je het verschil tussen teugelplaatsing goed waarnemen.
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Linkerteugel (beweeg de muis over het plaatje) |
Beide teugels (beweeg de muis over het plaatje) |
Rechterteugel
Wanneer we de rechterteugel naar rechts bewegen kunnen we goed de verschillen zien tussen beide teugelplaatsingen. Wanneer de teugel aan de zijkant is bevestigd zien we dat de druk voornamelijk op de neus terechtkomt. Tegen de zijkant van de neus wordt nauwelijks enige druk uitgeoefend, de "gesp" raakt de neus niet eens.
Wordt de teugel aan de onderkant van het halster bevestigd dan zien we een groot verschil: Er ontstaat druk tegen de neus (wat het hoofd de goede kant opduwt), terwijl de druk op de neus in verhouding veel minder is.
Linkerteugel
Wanneer de linkerteugel naar links wordt bewogen zien we eveneens verschillen: Wanneer de teugels aan de zijkant zijn bevestigd resulteert dit in druk op de neus, maar wanneer de teugels aan de onderkant zijn bevestigd dan gebeurt er aan de linkerkant nauwelijks iets. Dat laatste is wenselijk, want als we het paard naar links willen sturen moet er aan de linkerkant nergens druk worden uitgeoefend.
Beide teugels
Wanneer aan beide teugels wordt getrokken dan wordt er in beide varianten druk op de neus uitgeoefend, wat precies is wat we willen. Toch zien we wel verschil tussen beide varianten: wanneer de teugels aan de zijkant zijn bevestigd beweegt er vrij veel mee, maar wanneer de teugels aan de onderkant zijn bevestigd dan is het signaal veel "schoner".
Conclusie
De variant waarbij de teugels aan de onderkant van het halster zijn bevestigd presteert bij alle teugelbewegingen opmerkelijk veel beter dan wanneer de teugels aan de zijkant zijn bevestigd. Dit halster zou, wanneer de teugels aan de onderkant zijn bevestigd, veel beter scoren dan menig andere (en duurdere!) optoming uit deze test! Wanneer het dus maar enigzins mogelijk is: bevestig bij dit soort optomingen de teugels niet aan de zijkant maar aan de onderkant!
Conclusies
Aan de hand van de testresultaten kunnen we enige conclusies trekken:
- Teugelplaatsing
-
Veel ruiters (en ontwerpers van optomingen) kiezen intuïtief voor een ontwerp waarbij de teugels aan de zijkant zijn bevestigd. Waarschijnlijk lijkt dit beter te zijn omdat we dit gewend zijn bij optomingen met bit. (Is dit wellicht weer een Natte-Apen-Kwestie?)
Uit de test zien we echter duidelijk een ander patroon: Hoe lager de teugels aan de optoming worden bevestigd, des te beter wordt de discriminerende werking. Lateral flexion commando's (stuursignalen) onderscheiden zich dan veel beter van de vertical flexion commando's (remsignalen), omdat ze minder op de neus inwerken maar meer tegen de onderkaak duwen.
We kunnen dit goed waarnemen bij de test teugelplaatsing, en in feite zien we hetzelfde terug bij de diverse andere geteste hoofdstellen. - Constructie
-
Constructies waarbij de teugels kruislings zijn bevestigd en door een ringetje lopen werken niet zoals vaak wordt gedacht. De kracht die op de teugel wordt uitgeoefend verdeelt zich namelijk over de teugel achter het ringetje, én over de ophanging van het ringetje, alsof je aan het ringetje zelf trekt. Verder lijden deze constructies aan het euvel dat ze een stropwerking hebben, waarbij de neusriem strak getrokken wordt om de neus, en zodoende de signalen van alle kanten op de neus inwerken. Dit zal een heldere communicatie niet bevorderen.
Eenvoud siert. De soms vrij ingewikkelde constructies presteren niet beter dan de eenvoudigste ontwerpen, zoals een touwhalster. Hoe minder bewegende delen een halster bevat, hoe minder "ruis" het halster produceert. De bosal is het meest eenvoudige ontwerp maar presteert het beste. - Materiaal
- Soepele materialen sluiten netjes aan, ontspannen zich vlot na loslaten van de teugel, en geven minder storende bewegingen door aan andere onderdelen van het hoofdstel. Stugge materialen bewegen zich niet snel naar de uitgangspositie terug en veroorzaken een kakofonie van signalen omdat alles meebeweegt. De uitzondering hierop wordt gevormd door de bosal, die op een andere manier werkt en waarbij de stugheid van de "neusriem" juist voor uiterst duidelijke signalen zorgt.
Rijden of mennen?
Maakt het voor wat betreft de keuze van de optoming nog wat uit of je ermee wil gaan rijden of mennen?
Wij denken van wel!
Bovenstaande test is voornamelijk uitgevoerd als "rijtest". Bij het rijden met een bitloze optoming trek je niet zozeer aan de teugels, maar beweegt ze ook opzij. Dat is ook wat wij in de test hebben gedaan. Zou je alleen maar recht naar achteren trekken dan wordt de discriminerende werking tussen lateral en vertical flexion vele malen slechter.
Bij mennen heb je echter geen andere keus dan de teugels naar achteren te trekken, en geen van de bitloze optomingen zal daarbij goed presteren. (We vermoeden dan ook dat het bit eigenlijk is uitgevonden om te kunnen mennen). Zelf zijn we hier nog mee aan het experimenteren, maar we vermoeden dat in dit geval een optoming met kruislings verbonden teugels een net iets grotere discriminerende werking overhoudt. Wel moet het dan een versie zijn waarbij de ringen vrij laag zijn geplaatst.
Voor wat betreft het rijden op het paard houden wij zelf de voorkeur voor het touwhalster of bosal. Rijden en mennen zijn twee verschillende dingen die waarschijnlijk ook om verschillende optomingen vragen...
Aandachtspunten
- Lossnelheid bij systemen met ringetje
- Alle hoofdstellen die met de teugel vastzitten aan een riem die door een ringetje loopt (zoals het Cook-hoofdstel, de Libra en het 'Leren hoofdstel') hebben de nare hebbelijkheid dat het erg traag 'lost', vooral als het met een leren riem of stug touw is. Met traag lossen bedoelen we dat de druk op de neus niet direct weg is als je de teugel meegeeft doordat het riempje wrijving heeft in het ringetje. Het verschil tussen niets doen en wel iets doen is daarmee veel kleiner en je kunt je paard minder subtiel rijden en minder gemakkelijk belonen door de druk te laten wegvallen. Een erg soepel en glad touwtje zou hier beter voor zijn. Onze eigen ervaring met het Cook en Leren hoofdstel is heel slecht, het paard werd echt heel erg opstandig. Wij denken dat dit komt doordat het een door onszelf ingereden paard is, dat niet gewend is om continu druk aan zijn hoofd te voelen; als hij druk voelt, reageert hij daarop door te doen wat we vragen en wordt hij beloond door het wegvallen van de druk. In dit geval kwam de beloning (wegvallen van druk) niet en hij kreeg heel duidelijk het gevoel van "WTF wil je nou dan, ik doe het toch al goed?!?! Paard bolde zijn rug, zwiepte met de staart en zijn hoofd en hield hier direct mee op toen hij zijn touwhalster weer om kreeg dus het was echt iets dat te maken had met het hoofdstel. Let hier dus op bij zulke systemen.
- Touwhalsters
- Deze halsters hebben een enorm hoge breekkracht omdat er geen zwakke schakels zoals ringen, naaisels en lederen riemen in zitten. Laat een paard daarom nooit onbeheerd achter met een touwhalster. Wij knopen de touwhalsters zelf altijd op zo'n manier dat de knoopjes op de neus enkel in plaats van (zoals standaard) dubbel geknoopt zijn, de diameter van het knoopje is daardoor veel kleiner en je krijgt minder erg een drukpunt op de neus.
- Bosal
- Een bosal geeft een heel duidelijk, logisch signaal door maar pas op met de pasvorm en het materiaal. Als een bosal niet goed past (de vorm is vrij hard), kan hij pijnlijk zijn. De vorm van de neusriem moet kloppen bij de vorm van het hoofd. Daarnaast kan het materiaal soms erg ruw zijn, bij gevoelige neusjes kan het nodig zijn om een zachte bescherming om de neusriem te doen.
- Positie neusriem
- Zorg ervoor dat de neusriem hoog genoeg op de neus zit, zo'n 3 a 4 cm onder het uitstekende botje aan de zijkanten van het paardenhoofd. De onderkant van de paardenneus heeft een heel breekbaar bot, daarom mag het niet laag op de neus worden bevestigd.
Plaatsing neusriem
Let erop dat je de neusriem niet te laag doet. Op de foto zie je Khani en een paardenschedel waar de neusriem op een vergelijkbare plek zit. Links zit hij goed. Rechts zit hij te laag. Als je ooit een paardenschedel in handen hebt gehad en hebt gevoeld hoe fragiel dat botje is, dan weet je waarom...
Hier zie je het van voren. Het uiterste puntje van het neusbotje is echt heel dun
Een hinnikend paard, zie je ook voor je dat een te lage neusriem ook vrij snel kan zorgen dat het paard zijn luchttoevoer wordt gehinderd? Al met al reden genoeg om de neusriem op het stevige deel van het neusbot te hebben
Bitloze instructie
Ben je op zoek naar bitloze instructie? De dames van de Facebookgroep hebben bitloze adressen op de kaart gezet! Kijk op de kaart of er een bitloze instructeur bij je in de buurt zit.
Lees ook de pagina bitloos rijden
Veelgestelde vragen
Hebben jullie overal even hard aan de teugels getrokken?
Nee. We hebben zo hard aan de teugels getrokken als nodig was om een duidelijke indrukking van het schuimrubber te krijgen. De bedoeling van deze test was niet om te laten zien hoe hard je aan de teugels moet trekken, maar waar die kracht precies op het paardenhoofd terecht komt. Je mag aannemen dat de plek waar het hoofdstel inwerkt hetzelfde blijft, ongeacht de kracht die je op de teugels uitoefent.
Maakt het niet uit hoe je de teugels bedient?
Natuurlijk wel! We hebben hier dan ook expres voor drie teugelhulpen gekozen die ver uit elkaar liggen, om te zien of een verschil in hulp ook tot een verschil in drukplek tot uiting komt. Blijft over dat wezenlijk verschillende modellen dusdanig in toepassing en bediening verschillen dat ze niet zinnig in exact dezelfde functie kunnen worden getest. De test kan zich dus slechts uitspreken over zuiver fysieke overbrenging van druk, ongeacht of de testwijze wel de bedoeling van het ontwerp weergeeft.
Ik rij met een hoofdstel dat bij jullie slecht uit de test komt, maar toch rij ik er prima op. Hoe kan dat?
Hoe je rijdt is in principe een afspraak tussen jou en je paard. Je kan een paard zelfs leren dat trekken aan de linkerteugel betekent dat hij naar rechts moet gaan! Waar het in deze test om ging is om te laten zien hoe helder en intuitief de hoofdstellen de signalen overbrengen. Uiteraard kun je na enige oefening overal mee rijden. Als je geen problemen ondervindt met het hoofdstel en je het idee hebt dat je paard er ook helemaal tevreden mee is, dan kun je er natuurlijk prima mee blijven rijden!
Ik heb wel interesse in een bepaald hoofdstel dat bij jullie getest is. Waarom staat er niet bij waar ik dat kan kopen?
Praktisch alle geteste hoofdstellen zijn op meerdere plaatsen verkrijgbaar. We zien geen reden om één bepaalde leverancier te bevoordelen. Verder worden veel hoofdstellen door verschillende fabrikanten geproduceerd, terwijl ze identiek zijn en dezelfde werking hebben. We geven daarom ook niet een merk aan, tenzij het gaat om een echt unieke werking.
