Neurotransmitters en hormonen zijn belangrijke mede- of tegenspelers in je training. Jij, noch je paard hebben deze stoffen onder controle, maar je kan wel het vrijkomen ervan beïnvloeden door de manier waarop je traint (zie ook klassiel conditioneren).
Dopamine is de bekendste neurotransmitter voor het motorisch geheugen. Dopamine heeft ook een invloed op het korte-termijngeheugen. Dat bleek ook bij een proef met kribbebijtende paarden die heel hoge dopamineniveaus hebben (zie verderop, endorfines): ze leerden in het begin veel sneller dan paarden met lagere dopamineniveaus, maar zodra er iets gewijzigd werd in de routine waren ze dat voordeel weer helemaal kwijt.
Dopamine wordt in grote hoeveelheden aangemaakt bij de verwachting van een beloning - meer nog dan bij het krijgen van de beloning zelf. Paarden die wéten dat ze iets aan het uitvoeren zijn waar ze een beloning voor zullen krijgen ondervinden dit ook (“Ohhh, ik kan dit! Kijk mij!”) en dit is ook waarom het aaneenschakelen van een reeks gedragingen naar een uiteindelijke beloning toe werkt (chaining). Dit verwachtingseffect verklaart ook het succes van het gebruiken van een bridge als aankondiging van de beloning bij clickertrainen.
Adrenaline (het meer wetenschappelijke woord is epinefrine) komt in grote hoeveelheden vrij bij angst en acute stress, maar ook bij kou, hitte, pijn én zware fysieke arbeid. Het verhoogt de alertheid en geeft meer energie.
Niet alleen in de hersenen wordt adrenaline op gang gebracht, ook het lichaam krijgt een cortisoldosis van de bijnieren zodat ook de glucose stijgt, de energieleverancier van het lichaam.
Hoe meer angst en stress - zoals bij de vluchtreactie van paarden -hoe meer adrenaline en hoe groter de effecten opbloeddruk en suikerspiegel, de hartslag gaat omhoog, de ademhaling versnelt. Bij mensen wordt het tijdsgevoel van tijd beïnvloed: gebeurtenissen lijken trager te verlopen waardoor iemand ‘sneller’ kan reageren. We kunnen veronderstellen dat dit bij paarden niet anders is. Adrenaline vernauwt ook de focus: minder belangrijke dingen - de auto die aankomt, de mens die voor het paard staat, het feit dat er muren rondom een stal zijn, de hulpen die je geeft - worden niet eens opgemerkt.
Na de adrenaline-rush komt de adrenaline-vermoeidheid, omdat het lichaam op korte termijn z'n energievoorraad heeft opgebruikt, sneller dan het alles opnieuw kan aanmaken.
Cortisol is het hormoon dat blijft stijgen bij niet-acute stress, zoals een voortdurende inspanning tijdens de training. Cortisol regelt het vrijkomen van suikers, proteinen en vetten zodat het paard meer energie heeft. Hoe meer cortisol je paard al in z’n lichaam heeft, hoe trager ook de adrenaline zal dalen bij een stress-stoot. Z’n prikkelbaarheid stijgt.
Bij langdurige inspanning houdt cortisol de suikerspiegel in het bloed op peil, desnoods door alle glucose weg te halen uit de rest van het lichaam ten voordele van hersenen en ruggengraat. Cortisol breekt daarvoor spieren en andere organen af, zet ze om naar aminozuren (waaronder melkzuren) en vandaar weer naar glucoses voor extra energie.
Cortisol verdwijnt slechts langzaam uit het lichaam.
Als de mentale of fysieke stress blijft duren, kan het lichaam de cortisol niet meer verwerken. Cortisol heeft dan letterlijk alles opgebrand: de burn-out. Hoofdpijn (ja, ook paarden hebben hoofdpijn), chronisch vermoeidheid, slaaptekort, verstoorde vertering en bloedsomloop, groeivertraging envroegtijdige veroudering en een verlaagd immuunsysteem zijn daar symptomen van.
Cortisol is een ware sluipmoordenaar voor leren. Het vrijkomen van cortisol bij chronische stress kan de werking van de hippocampus hinderen, en zelfs geheugenneurons vernietigen. Hoe langduriger de stress, hoe minder je paard leert. De geheugenschade is bovendien permanent: hersencellen vernieuwen zich zelden of nooit.
Serotonine doet je paard zich veilig en tevreden voelen. Komt je paard rustig maar ontspannen naar je toe om aan de training te beginnen: dankjewel serotonine. Te weinig serotonine maakt je paard depressief. Serotonine komt ook vrij bij langdurige maar niet-explosieve inspanning, zoals endurance.
Endorfines werken in de eerste plaats pijnonderdrukkend, maar zorgen ook voor een gevoel van geluk of euforie. Opium en heroïne werken op dezelfde neuroreceptoren in als endorfine.
Endorfines verklaren onder meer de werking van de praam. Endorfines zijn ook verantwoordelijk voor runner’s high: bij langdurige, zware fysieke inspanning komt er een punt waarop de dingen vanzelf lijken te gaan en zelfs fijn aanvoelen.
Ik hoop dat dat enige verwarring oplost.
Warboel
